ภาพจาก : http://1.bp.blogspot.com/_d1aW0IvFizs/S3oyU3HhMFI/AAAAAAAABOE/Vs2fsx_16CE/s320/%E0%B8%A8%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%B0%E0%B8%9B%E0%B8%B9%E0%B8%99%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99_26.JPG

           งานปูน หรือมีชื่อเรียกเป็นคำเก่าอีกอย่างหนึ่งว่า "สทายปูน" จัดเป็นงานช่างเก่าแก่จำพวกหนึ่ง พึงเห็นได้จากซากโบราณสถานประเภทเจติยสถาน ชนิดเครื่องก่ออิฐถือปูน ทำลวดบังประกอบส่วนต่างๆ อย่างประณีตแสดงฝีมือและความสามารถช่างปูนชั้นสูง แต่หลักฐานความเป็นมาของช่างปูนรุ่นเก่าๆนั้น ไม่มีหลักฐานอื่นแสดงให้ทราบได้ว่าช่างพวกใดเป็นผู้สร้าง นอกจากรูปแบบที่แสดงฝีไม้ลายมือฝากไว้เท่านั้น  

          ช่างปูน เป็นช่างประเภทหนึ่งในจำพวกช่างสิบหมู่ งานของช่างปูน เป็นงานสร้างอาคารสถานชนิดเครื่องก่อ ประเภทเจติยสถานและศาสนสถานต่างๆ เช่น พระสถูปเจดีย์ พระพุทธปรางค์เจดีย์ พระอุโบสถ พระวิหาร ฐานชุกชี ซุ้มคูหา พระมหาปราสาท พระราชมณเฑียร แท่นฐาน เกยราชยาน ประตู เครื่องยอดต่างๆ ใบเสมา กำแพงและป้อมปราการ เป็นต้น ลักษณะงานของช่างปูนจะมีทั้งงานซ่อมและงานสร้าง ช่างปูนจะแบ่งออกเป็น พวกปูนก่อ ปูนฉาบ และปูนปั้นซึ่งพวกหลังสุดคือพวกปูนปั้นนี้ จะต้องมีความประณีตเป็นพิเศษและต้องมีความคิดสร้างสรรค์จึงจะสามารถผลิตผลงานออกมางดงามและมั่นคง ลักษณะงานของช่างปูนออกได้เป็น 2 ลักษณะ ด้วยกันคือ 

               - ช่างปูนก่อ    ทำงานในลักษณะการก่อวัสดุชนิดต่างๆ เช่น อิฐ หิน ศิลาแลง ขึ้นเป็นรูปทรงต่างๆ ตั้งแต่ขนาดเล็ก เช่น ก่อเขามอขึ้นอ่าง ไปจนกระทั่งก่อพระสถูปเจดีย์ พระพุทธปรางค์เจดีย์ หรือได้ทำการบูรณะปฏิสังขรณ์ เครื่องหิน เครื่องอิฐก่อที่ชำรุดให้ดีขึ้นดั่งเดิม

               - ช่างปูนงานลวดบัว  ทำงานในลักษณะการถือปูน ทำผิวเป็นลวดบัวแบบต่างๆ เช่น บัวคว่ำ บัวหงาย บัวหลังเจียด บัวปากปลิง บัวลูกแก้ว บัวอกไก่ สำหรับประกอบทำฐานลักษณะต่างๆ เป็นต้นว่า ฐานเชิงบาตร ฐานเท้าสิงห์ ฐานปัทม์ ฐานเฉียง ฐานบัวจงกล ฯลฯ หรือทำการถือปูนจับเหลี่ยมเสาแบบต่างๆ คือ เสาแปดเหลี่ยม เสาย่อมุมไม้สิบสอง เสากลม เป็นต้น 

         เครื่องมือและอุปกรณ์ของช่างปูน 

             1. เกรียงเหล็ก ขนาดต่างๆ
           2. เกรียงไม้
           3. ประทับหรือบรรทัด ถือลวดบัว หรือจับเหลี่ยม
           4. ครก และสากไม้
           5. ตะแกรง สำหรับร่อนปูน และทราย
           6. อ่างดิน สำหรับพักหรือหมักปูน

           งานช่างปูนนี้ เมื่อจะทำการใดคราวหนึ่งๆ จึงทำปูนขึ้นเฉพาะงานคราวนั้น จะทำเตรียมไว้ล่วงหน้านานเป็นแรมเดือนไม่ได้ การทำปูนเตรียมไว้สำหรับงานก่อ ฉาบ จับ ถือปูนเป็นงานค่อนข้างหนัก เพราะต้องใช้แรงตำปูนกับสิ่งที่ผสมร่วมกันนานกว่าจะเข้าเป็นเนื้อเดียวและเหนียวได้ที่ ในการงานช่วงนี้ มักเป็นภาระหน้าที่ของลูกมือตำปูนให้แก่ช่างปูน แต่ในบางกรณีที่ช่างปูนได้ทำงานก่อ งานปฏิสังขรณ์วัดวาอาราม ที่เป็นงานของหลวง อุปถัมภ์การพระศาสนา มักมีชาวบ้านสมัครมาช่วยตำปูน เป็นการร่วมทำบุญสร้างกุศลด้วยการโขลกตำปูนถวายวัด บุญกิริยาเช่นนี้ จึงเกิดเป็นธรรมเนียมขึ้นในสมัยก่อน เมื่อมีการสร้างหรือซ่อมปูชนียสถานหรือศาสนสถานอย่างใดอย่างหนึ่ง ที่เป็นชนิดเครื่องก่อขึ้นในวัด ชาวบ้านวัยหนุ่มวัยสาวจะสมัครมาช่วยกันตำปูนเตรียมไว้สำหรับช่างปูน งานตำปูนนี้จะทำกันในตอนหัวค่ำภายหลังเสร็จธุระประจำวันแล้ว ตั้งครกตำปูนเรียงรายกันหลายๆลูกครก การตำปูนโดยมากจะใช้ครกกระเดื่อง ซึ่งจะช่วยผ่อนแรงตำได้มาก เมื่อตำปูนเหนียวได้ที่ครกหนึ่งๆ ก็ตักเอาไปพักไว้ในอ่างดิน เอาผ้าหรือฟางชุบน้ำคลุมปิดไว้ให้ปูนชื้นพอแก่เวลาที่ช่างปูนจะมาเอาไปใช้ในวันรุ่งขึ้น  ปูนที่จัดการโขลกตำเตรียมไว้นี้ ยังไม่ต้องใส่เชื้อน้ำตาล จะใส่เชื้อน้ำตาลก็ต่อเมื่อช่างปูนจะใช้ปูน จึงใส่เชื้อดังกล่าวเอาเองตามส่วนหรือขนาดที่เข้าใจ ธรรมเนียมชาวบ้านช่วยตำปูนถวายวัดนี้ นอกเสียจากเป็นบุญกิริยาแล้วยังอาจกล่าวได้ว่า เป็นโอกาสสำหรับคนหนุ่มสาวได้มาสมาคมกันได้โดยผู้ใหญ่ไม่ว่ากล่าว