ละเวงวัณฬา

ในวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณีผู้อ่านคงคงได้รู้จากนางละเวงวัณฬา กษัตริย์สาวแห่งเมืองลังกา ที่เป็นศัตรูคู่อาฆาตรกับนางสุวรรณมาลีและพระอภัยมณี มาจากการที่นางสุวรรณมาลีสลัดรักอุศเรน (พระเชษฐาของนางละเวง อุศเรนพกความแค้นจึงยกทัพมาทำสงครามกับเมืองผลึก พลาดท่าถูกพระอภัยมณีจับเป็นเชลย ข่าวนี้รู้ถึงเจ้าลังกา พระบิดาของอุศเรนและนางละเวง ก็จอมใจตาย นางละเวงวัณฬาเจ้าหญิงวัยสิบหก นางได้ขึ้นครองเมืองลังกาแทนพระราชบิดา และสิ่งแรกที่นางทำคือ ล้างแค้นให้กับพ่อและพี่ โดยมีสังฆราชบาทหลวงที่ปรึกษาให้การสนับสนุน นางละเวงได้ให้ช่างวาดเขียนภาพนางด้วยสีผสมยาเสน่ห์แล้วส่งไปให้เจ้าเมือง บุคคลแรกที่มาเจอรูปนางคือ เจ้าละมานกษัตริย์พ่อหม้าย เจ้าละมานที่หลงรูปนางก็รีบยกทัพออกจากเมือง เพื่อไปทำสงครามกับพระอภัยมณี แต่กลับพลาดถ้าแพ้ต่อพระอภัยมณี รูปอถรรพ์ของนางจึงตกไปถึงมือพระอภัยมณี พระอภัยเองก็หลงรูปนางละเวงแทบเป็นบ้าเป็นหลัง กระทั่งสุดสาครแก้เสน่ห์ให้ พระอภัยจึงมีสติดีขึ้น แล้วทรงกำลังกับศรีสุวรรณและสินสมุทร ทตีทัพอาสาที่ยกมาล้องเมืองผลึก หลังจากเสร็จศึก พระอภัยได้กำจัดนางละเวงซึ่งเป็นต้นเหตุสงคราม โดยยกทัพข้ามน้ำข้ามทะเลมาจู่โจมลังกาเป็นการโต้ตอบ ที่ทำให้นางละเวงหนักใจที่สุดกลับมิใช่ศึกสงครามแต่เป็นศึกรักที่นางกับพระอภัยก่อขึ้น

เมื่อต้องการหย่าศึก นางละเวงและธิดาบุญธรรมทั้งสองคือ นางยุพาผกากับนางสุวาลีวัน พร้อมด้วยนางรำภาสะหรีจึงลอบดำเนินแผนนางงามล่อจนพระอภัยมณี ศรีสุวรรณ สินสมุทร และสุดสาคร ที่เป็นนายทัพคนสำคัญ ต่างตกเข้ามาในบ่วงเสน่หาหมดสิ้น ศึกระลอกใหม่เกิดตามติดมาทันทีและผู้เป็นนายทัพคือนางสุวรรณมาลี ราชินีแห่งเมืองผลึก ผู้เป็นว่าที่พี่สะใภ้ในอดีตและเป็นมเหสีเอกของพระอภัยในปัจจุบัน ศึกนี้จบลงได้เพราะพระฤาษีแห่งเกาะแก้วพิสดารมาแก้อรรพ์ยาเสน่ห์ พร้อมกับเทศนาไกล่เกลี่ย จนทั้งหมดละความอาฆาตรพยาบาทคืนดีกันได้ พระอภัยจึงได้ยกทัพเดินทางกลับสู่เมืองผลึกพร้อมกับนางสุวรรณมาลี ในขณะนางละเวงกำลังทรงครรภ์และต่อมาได้ประสูติพระโอรส มังคลาโอรสของนางอายุได้สิบห้าปี นางละเวงวัณฬาก็มอบราชสมบัติให้ปกครอง สังฆราชบาทหลวงได้ยุยงให้มังคลาก่อศึก แต่มังคลากับพ่ายแพ้จึงหลบหนีไปกลับสังฆราช พอศึกเลือดนี้ยุติลง พระอภัยจึงทรงออกบวชเป็นฤาษี นางละเวงที่เคยสรัทธาต่อพระฤาษีแห่งเกาะแก้วพิสดาร จึงตัดสินใจออกบวชตามพระอภัยมณีพร้อมกับนางสุวรรณมาลี แล้วทั้งสามก็บำเพ็ญเพียรอยู่ ณ เขาสิงคุตร์ด้วยกันตลอดไป สิ่งที่ทำให้นางละเวงเป็นสุขใจในช่วงบั้นปลายแห่งชีวิต คงไม่มีอะไรเกินกว่านางและพระอภัยมณีกับนางสุวรรณมาล ีที่บวชแล้วสามารถห้ามลูกหลานได้โดยเฉพาะมังคลารู้สึกกลับตัวกลับใจ อยู่ร่วมกับญาติอย่างมีความสุข