อักษรสามหมู่ (ไตรยางศ์)

          เนื่องจากภาษาไทยเป็นภาษาที่มีเสียงวรรณยุกต์ ดังนั้นนักปราชญ์ทางภาษาในสมัยก่อนจึงจัดแบ่งพยัญชนะไทยออกเป็น 3 หมู่ หรือไตรยางศ์ และที่รู้จักกันคือ " อักษรสามหมู่" เพื่อประโยชน์ในการผันอักษร คือ
หมู่ที่ 1 อักษรกลาง
หมู่ที่ 2 อักษรสูง
หมู่ที่ 3 อักษรต่ำ

อักษรกลาง มีทั้งหมด 9 ตัว คือ

ก จ ด ฎ ต ฏ บ ป อ

แต่อักษรทีนิยมนำมาผันอักษร มีแค่ 7 ตัว คือ ก จ ด ต บ ป อ
อักษร ฎ ฏ ไม่นิยมนำมาผันอักษร

ไก่ จิก เด็ก ตาย บน ปาก โอ่ง (ฎ ฏ )
ไก่ แจ้ บิน ดู ปลา ติด อวน ชฎา ปฏัก

อักษรสูง มีทั้งหมด 11 ตัว คือ

ข ฃ ฉ ถ ฐ ผ ฝ ส ษ ศ ห

อักษรที่นิยมนำมาผันอักษร คือ ข ฉ ถ ผ ฝ ส ห
ส่วนอักษร ฃ ฐ ษ ศ ไม่นิยมนำมาผันอักษร

ฃ วด ของ ฉัน ถูก เศรษฐี ผูก ฝัง ใส่ ไห
ฃ ข ฉ ถ ศษฐ ผ ฝ ส ห

อักษรต่ำ มีทั้งหมด 24 ตัว คือ ค ฅ ฆ ง ช ซ ฌ
ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น
พ ฟ ภ ม ย ร ล
ว ฬ ฮ

อักษรที่นิยมนำมาผันอักษร คือ ค ง ช ท น พ ฟ ม ย ร ล ว

คน ( ค ฅ ฆ) ฃ ข
ไทย ( ท ธ ฒ ฑ) ฃ ข
ชอบ ( ช ฌ) ฉ
ซู ( ซ ) ส ษ ศ
ฮก ( ฮ) ห
พี่ ( ภ พ) ผ
แฟน ( ฟ ) ฝ

อักษรต่ำเดี่ยว มีทั้งหมด 11 ตัว คือ
ง ญ น ณ ร ว ม ย ล ฬ

งู ใหญ่ นอน ณ ริม วัด แม่ยาย เล่น ว่าวจุฬา