ต่อมไร้ท่อ
          สิ่งมีชีวิตจะสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างปกติ จำเป็นต้องมีการทำงานที่สอดคล้องกันอย่างเหมาะสม ของระบบต่างๆ การ ควบคุมดังกล่าวจัดแบ่งได้2 ระบบ คือ ระบบประสาท (nervous system) และระบบ ต่อมไร้ท่อ (endocrine system) การทำงาน ประสานงานอย่างใกล้ชิดของระบบทั้งสอง เรียกว่า ระบบ ประสานงาน (coordination) การทำงานของระบบกล้ามเนื้อ การรับรู้ การตอบสนองสิ่งเร้าต่างๆ เป็นหน้าที่ ของระบบประสาท ส่วนการควบคุมลักษณะ ที่เปลี่ยนแปลงของร่างกายแบบ ค่อยเป็น ค่อยไป ของวัยหนุ่มสาวที่ เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง การควบคุมปริมาณสารบางอย่างในร่างกายเป็นหน้าที่ของระบบต่อมไร้ท่อ ที่สร้าง สารเคมี ที่เรียกว่า ฮอร์โมน ไปควบคุมการทำงานของอวัยวะเป้าหมาย (target organ)

ต่อมในร่างกายคน
       ต่อม (gland) หมายถึง กลุ่มเซลล์หรือกลุ่มของเนื้อเยื่อที่เปลี่ยนแปลงรูปร่างเพื่อผลิตสารเคมีให้กับ ร่างกาย สารที่ผลิตออกมาอาจขับออกมาเพื่อใช้ในการ ดำรงชีวิต เรียกการขับสารดังกล่าวว่า secretion และสาร บางอย่างถูกขับออกมาเพื่อเป็นของเสียที่ต้องกำจัดทิ้ง เรียกการขับสารดังกล่าวนี้ว่าexcretion
 1 ประเภทต่อมในร่างกายคน
   1) ต่อมมีท่อ ( exocrine gland ) เป็นต่อมที่ผลิตสารออกมาแล้วมีท่อลำเลียงออกมาภายนอกได้ เช่น ต่อมเหงื่อ ต่อมน้ำตา ต่อมน้ำลาย
   2) ต่อมไร้ท่อ ( endocrine gland ) เป็นต่อมที่ผลิตสารออกมาแล้วไม่มีท่อลำเลียงออกมาภายนอก ต้องอาศัยการลำเลียงไปกับน้ำเลือด ในสัตว์ที่ไม่มีเลือดก็จะแพร่ผ่านไปตามเนื้อเยื่อ สารที่สร้างขึ้น เรียกว่า ฮอร์โมน ( hormone ) ซึ่งมีผลต่อเนื้อเยื่อหรืออวัยวะเฉพาะอย่าง เรียกอวัยวะที่ฮอร์โมนไปมีผลเรียกว่า "อวัยวะเป้าหมาย"
การสังเกตว่าต่อมใดเป็นไร้ท่อจะสังเกตได้จากลักษณะต่อไปนี้

แหล่งที่มา  http://www.lks.ac.th/bioweb/picbio/b33.JPG

 1.ไม่มีท่อลำเลียงสารที่ผลิตได้ออกภายนอกต่อม
 2.มีเส้นเลือดจำนวนมากเพื่อทำหน้าที่ลำเลียงสารที่ต่อมผลิตได้ไปยังอวัยวะที่เกี่ยวข้อง
 3.cell ที่เป็นองค์ประกอบของต่อรูปร่างพิเศษ สังเกตได้ว่าแตกต่างจาก cell อื่นๆ
 4.สารที่ผลิตได้จะมีลักษณะเฉพาะไม่สามารถถูกสร้างได้จากต่อมอื่น
 5.สารที่ผลิตได้มีผลต่อเนื้อเยื่อและอวัยวะของตนเองในลักษณะจำเพาะ

2 การจำแนกต่อมไร้ท่อตามความสำคัญต่อชีวิต
 1.2.1 ) Essential endocrine gland เป็นต่อมไร้ท่อที่จำเป็นมาก ถ้าขาดแล้วทำให้ตายได้ ได้แก่ต่อมดังต่อไปนี้
   1.1) ต่อมพาราไทรอยด์ ( parathyroid )
   1.2) ต่อมหมวกไตชั้นนอก ( adrenal cortex )
   1.3) ต่อมไอส์เลตของตับอ่อน ( islets of Langerhans )
1.2.2 ) Non - Essential endocrine gland เป็นต่อมที่ไม่จำเป็นหรือจำเป็นน้อยมากต่อร่างกาย ได้แก่ต่อมดังต่อไปนี้
  2.1) ต่อมใต้สมอง ( pituitary )
  2.2) ต่อมไทรรอยด์ ( thyroid )
  2.3) ต่อมหมวกไตชั้นใน ( adrenal medulla )
  2.4) ต่อมไพเนียล ( pineal )
  2.5) ต่อมไทมัส ( thymus )
  2.6) ต่อมเพศ ( gonads )

 3 ประเภทของสารในฮอร์โมน
ในฮอร์โมนมีสารอยู่หลายประเภท แต่ส่วนใหญ่จะเป็นสารประเภทดังต่อไปนี้ 
 (1) สารประเภทโปรตีนและพอลิเพปไทด์ ( polyppeptide )
 (2) สารประเภทสเตรอยด์ ( steroids )
 (3) สารประเภทอนุพันธ์ของกรดอะมิโน
 (4) สารประเภทอนุพันธ์ของกรดไขมัน

4 จุดกำเนิดของต่อมไร้ท่อ
        ต่อมไร้ท่อ ( endocrine gland ) เป็นต่อมที่ทำหน้าที่ในการลำเลียงฮอร์โมน และปล่อยสู่กระแสเลือด เส้นเลือดที่นำเลือดออกจากต่อมไร้ท่อ จึงมีความสำคัญมาก เพราะเป็นตัวนำฮอร์โมนจากต่อม ต่อมไร้ท่อมีการเปลี่ยนแปลงมาจาก เนื้อเยื่อทั้ง 3 ชั้น คือ เอกโทเดิร์ม ( ectoderm ) มีโซเดิร์ม( mesoderm ) และ เอนโดเดิร์ม ( endoderm )