สบู่...สบาย
อุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิตสบู่เหลว
อุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิตสบู่เหลว ได้แก่
• เครื่องชั่ง ใช้ชั่งน้ำมัน ด่าง และน้ำ
• หม้อต้มสแตนเลส 2 ชั้น หรือใช้หม้อสแตนเลส 2 ใบใหญ่ใบหนึ่ง ใบเล็กใบหนึ่ง ใช้เคี่ยวสบู่ให้เป็นสบู่เหลว
• เทอร์โมมิเตอร์ 2 อัน
• ชามแก้ว หรือ ถ้วยตวงแก้ว ใช้ผสมสารละลายด่าง
• ไม้พายพลาสติก ใช้กวนสบ
• ขวดพลาสติก หรือขวดแก้ว ใช้ใส่สบู่เหลวที่ทำเสร็จแล้ว
ขั้นตอนการทำสบู่เหลวธรรมชาติ โดยวิธีใช้โปแตสเซียมไฮดรอกไซด์
• ชั่ง น้ำมัน ด่างและน้ำ ตามสูตรที่คำนวณได้
• เทน้ำลงในชามแก้ว หรือถ้วยตวงแก้ว แล้วเทด่างทั้งหมดลงในน้ำ (ไม่ควรเทน้ำลงในด่าง เพราะจะทำให้เกิดความร้อนสูง หรือการกระเด็นออกจากภาชนะผสมซึ่งจะเป็นอันตรายได้) ใช้ช้อนสแตนเลสคนด่างให้ละลายน้ำให้หมดจนได้สารละลายด่างที่ใสไม่มีสี ขณะที่ผสมสารละลายด่างจะเกิดความร้อนสูงถึง 70 - 80 องศาเซลเซียส ให้ระมัดระวัง ปล่อยทิ้งไว้ให้เย็นลง จนอุณหภูมิเหลือประมาณ 40 - 45 องศา
• ในขณะเดียวกันเอาน้ำมันทั้งหมดที่จะใช้ใส่ในหม้อสแตนเลสใบเล็ก แล้วนำไปอุ่นให้มีอุณหภูมิประมาณ 40 - 45 องศาเซลเซียส
• เมื่อส่วนผสม ทั้งสองมีอุณหภูมิที่ใกล้เคียงกัน คือประมาณ 40 - 45 องศา ก็ให้เทสารละลายด่างลงในน้ำมัน แล้วใช้ไม้พายกวนส่วนผสมให้เข้ากัน
• เอาหม้อสแตนเลสใบใหญ่ขึ้นตั้งไฟ เติมน้ำเปล่าลงในหม้อใบใหญ่ แล้วจึงนำหม้อใบเล็กที่มีส่วนผสมของน้ำมันและสารละลายด่างในข้อ 4. ใส่ช้องลงไปในหม้อใบใหญ่ ระดับของน้ำในหม้อใบใหญ่ควรจะอยู่เหนือระดับของก้นหม้อใบเล็ก วิธีนี้เรียกว่าการต้มโดยใช้หม้อ 2 ชั้น หรี่ไฟอ่อน ใช้เทอร์โมมิเตอร์วัตถุอุณหภูมิให้มีอุณหภูมิไม่สูงจนเกินไป คืออยู่ประมาณ 50 - 60 องศาตลอดเวลาที่เคี่ยวอยู่
• คนส่วนผสมในหม้อใบเล็กไปเรื่อยๆ เมื่อเวลาผ่านไปสัก 15 นาที ส่วนผสมจะเริ่มทำปฏิกิริยารวมกันเป็นสบู่มีลักษณะเป็นของเหลวข้นคล้ายนมสด หรือครีมสลัดเมื่อคนต่อไปเรื่อยๆ อีกประมาณ 15 นาทีถึงครึ่งชั่วโมง สบู่จะเปลี่ยนจากของเหลวเป็นเหนียวข้นคล้ายแป้งเปียกหรือผลไม้กวน สีจะเป็นสีขาวข้นหรือสีเหลืองข้น ให้ตั้งไฟอ่อนๆ อีกประมาณ 1 - 2 ชั่วโมง โดยให้มากวนสบู่ด้วยไม้พายทุกๆ ครั่งชั่วโมง เมื่อเคี่ยวสบู่ไปประมาณ 2 ชั่วโมง เนื้อสบู่เริ่มเปลี่ยนเป็นจากสีขุ่นเป็นสีใสขึ้น ให้เคี่ยวต่อไปอีกประมาณ 1 ชั่วโมง
• จากนั้นยกหม้อสบู่ใบเล็กออกจาหม้อใบใหญ่ เทน้ำในหม้อใบใหญ่ทิ้งแล้วเติมน้ำสะอาดลงไปในหม้อใบใหญ่ ประมาณ 2 เท่าของเนื้อสบู่ นำหม้อใบใหญ่ไปตั้งเตาไฟ จากนั้นจึงดักเนื้อสบู่ทั้งหมดจากหม้อใบเล็กที่ผ่านการเคี่ยวดีแล้วใส่ลงไปหม้อใบใหญ่ เปิดไฟปานกลางจนน้ำเดือด กวนเนื้อสบู่ในหม้อด้วยไม้พายหรือใช้ไม้พายตัดเนื้อสบู่ที่เหนียวข้นออกเป็นชิ้นเล็กกวนไปสักครู่ จึงปิดไฟนำหม้อลงจากเตาปิดฝาทิ้งไว้ข้ามคืน
• พอรุ่งเช้าเมื่อเปิดฝาหม้อดูจะพบว่า เนื้อสบู่ที่เหนียวข้นจะละลายหมดหรือเกือบหมดกลายเป็นสบู่เหลว สีเหลืองขุ่น หรือสีเหลืองใส หากเนื้อสบู่ยังละลายไม่หมด ให้นำไปตั้งไฟให้เดือด แล้วยกลงปิดฝาทิ้งไว้สักพัก เนื้อสบู่ก็จะละลายหมด ก็จะได้สบู่เหลวธรรมชาตินำไปบรรจุในขวดแก้วหรือขวดพลาสติกและต้องเก็บไปต่อไปอีก 1 - 2 สัปดาห์จึงจะนำมาใช้ได้สบู่เหลวนี้เก็บไว้ใช้ได้นานหลายเดือน
• ขั้นตอนสุดท้ายควรใช้บอแรกซ์ปริมาณเล็กน้อยละลายน้ำใส่เติมลงไปในสบู่เหลวบอแรกซ์ จะช่วยคงสภาพของสบู่เหลว หากไม่ใส่บอแรกซ์ สบู่เหลวอาจเกิดการแยกตัวเป็นชั้นระหว่างเนื้อสบู่กับน้ำ ต้องเขย่าขวดให้รวมกันใหม่ก่อนใช้ ในขั้นตอนสุดท้ายหลังจากเติมบอแรกซ์ก่อนบรรจุขวดนี้อาจเติมสารปรุงแต่งเพื่อเพิ่มคุณสมบัติพิเศษแก่สบู่เหลว เช่นเติมน้ำหอมหรือน้ำมันหอมระเหย เพื่อให้มีกลิ่นหอม และช่วยดับกลิ่นหือของน้ำมัน เติมสีเติมสารเพิ่มความชุ่มชื่น เช่นกลีเซอรีนเติมสมุนไพรเพื่อให้มีคุณสมบัติของสมุนไพรในการบำรุงผิวพรรณ แต่การใส่ส่วนผสมสมุนไพรไปในสบู่เหลวจะเพิ่มโอกาสที่ทำให้สบู่เหลวบูดเสียได้ง่ายขึ้น
• ค่าความเป็นด่างหรือค่า pH ของสบู่เหลวไม่ควรจะสูงเกิน 10 ควรอยู่ระหว่าง 8 - 10 เพราะสบู่เหลวที่มีค่า pH สูงจะระคายเคืองต่อผิว ทำให้ผิวแห้งไม่เหมาะที่จะใช้กับผิวหนัง เราสามารถลดค่า pH ลงได้บ้างโดยการเติมกรดมะนาว หรือกรดซิตริก (Citric acid)