ศัพท์ที่ใช้ในการปรุงยา

http://neroc.kku.ac.th/jscript/uploads/551000007667201s.jpg

ในการปรุงยาผู้ปรุงยังจำเป็นที่จะต้องรู้เกี่ยวกับคำบางคำ ได้แก่

ทั้งห้า หมายถึง ต้น ราก ใบ ดอก และผล

 ส่วน หมายถึง ส่วนในการตวง(ปริมาตร)ไม่ใช่การชั่งน้ำหนัก

กระสายยา หมายถึง ตัวละลายยา เช่น น้ำ และน้ำปูนใส เป็นต้น

การสะตุ หมายถึง การแปรรูปลักษณะของบางอย่าง เช่น เกลือ สารส้ม หรือเครื่องยาให้เป็นผงบริสุทธิ์โดย

วิธีทำให้ สลายตัวด้วยไฟ เพื่อให้สิ่งที่ไม่ต้องการซึ่งเป็นมลทินระเหยหมดไปหรือเพื่อให้เครื่องยามีฤทธิ์่อ่อนลงโดย

อาจเติมสาร บางอย่าง เช่น น้ำมะนาว น้ำมะลิ เป็นต้น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับเครื่องยาหรือสมุนไพรนั้นๆ

ประสะ มีความหมาย 3 ประการ คือ

1.การทำความสะอาดตัวยา หรือการล้างยา เช่น การทำความสะอาดเหง้าขิง เหง้าข่า

2.การใช้ปริมาณยาหลักเท่ากับยาทั้งหลาย เช่น ยาประสะกะเพรา มีกะเพราเป็นหลักและตัวยาอื่นๆอีก 6 ชนิด การปรุง

จะใช้กะเพรา 6 ส่วน ตัวยาอื่นๆ อย่างลำ 1 ส่วน รวม 6 ส่วนเท่ากะเพรา

3.การทำให้พิษหรือสิ่งที่ไม่ต้องการของตัวยาอ่อนลง โดยที่ตัวยาที่ต้องการคงสภาพเดิม เช่น ประสะมหาหิงคุ์ หมายถึง

การทำให้กลิ่นเหม็นของมหาหิงคุ์ลดลง โดยใช้น้ำใบกะเพราต้มเดือดมาละลายมหาหิงคุ์

ใบเพสลาด หมายถึง ใบไม้ที่จวนจะแก่

กลับสู่หน้าหลัก

ที่มา หนังสือ สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดย พระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เล่ม 14