วิธีการปรุงยา

หน่วยวัดแพทย์แผนโบราณ หน่วยวัดสากล

1 ถ้วยตะไล             25-30 มิลลิลิตร
1 ถ้วยชา            75 มิลลิลิตร
1 ถ้วยแก้ว                   200-250 มิลลิลิตร
1 ช้อนชา          5 มิลลิลิตร
1 ช้อนหวาน      8 มิลลิลิตร
1 ช้อนโต๊ะ         15 มิลลิลิตร

ตำรายาไทยส่วนใหญ่กล่าวถึงวิธีปรุงยาไว้ 24 วิธี แต่บางตำราเพิ่มวิธีที่ 25 คือวิธีกวนยา ทำเป็นขี้ผึ้งปิดแผลไว้ด้วย

ในจำนวนวิธีปรุงยาเหล่านี้มีผู้อธิบายรายละเอียดวิธีปรุงที่ใช้บ่อยๆไว้ดังนี้ คือ

ยาต้ม

 http://btgsf1.fsanook.com/weblog/entry/166/831191/85.jpg

การเตรียม ปริมาณที่ใช้โดยทั่วไป คือ 1 กำมือ เอาสมุนไพรมาขดมัดรวมกันเป็นท่อนกลมยาวขนาด 1 ฝ่ามือ

กว้างขนาดใช้มือกำได้โดยรอบพอดี ถ้าสมุนไพรนั้นแข็ง นำมาขดมัดไม่ได้ ให้หั่นเป็นท่อนยาว 5-6 นิ้วฟุต กว้างครึ่ง

นิ้วฟุต แล้วเอามารวมกันให้ได้ขนาด 1 กำมือ

การต้ม เทน้ำลงไปพอให้น้ำท่วมยาเล็กน้อย(ประมาณ 3-4 แก้ว) ถ้าปริมาณยาที่ระบุไว้น้อยมาก เช่น ใช้เพียง 1 หยิบมือ ใ

ห้เทน้ำลงไป 1 แก้ว(ประมาณ 250 มิลลิลิตร) ต้มให้เดือดนาน 30-40 นาที แล้วแต่ว่าต้องการให้น้ำยาเข้มข้นหรือ

เจือจาง ยาต้มนี้ต้องกินในขณะที่ยายังอุ่นๆ

ยาชง

http://nawaporn.files.wordpress.com/2009/02/clip-image00110.jpg

การเตรียม ปกติใช้สมุนไพรแห้งชง โดยหั่นต้มสมุนไพรสดให้เป็นชิ้นเล็กๆ บางๆ และผึ่งแดดให้แห้ง ถ้าต้องการ

ให้ไม่มีกลิ่นเหม็นเขียว ให้เอาไปคั่วเสียก่อนจนมีกลิ่นหอม

การชง ใช้สมุนไพร 1 ส่วน เติมน้ำเดือดลงไป 10 ส่วน ปิดฝาตั้งทิ้งไว้ 15-20 นาที

ยาดอง

 http://nart.signalnco.org/blog/wp-content/uploads/2008/05/IMG_8997.JPG

การเตรียม ปกติใช้สมุนไพรแก้งดอง โดยบดต้นไม้ยาให้แหลกพอหยาบๆห่อด้วยผ้าขาวบางหลวมๆเผื่อยาพองตัว

เวลา อมน้ำ

การดอง เติมเหล้าโรงให้ท่วมห่อยา ตั้งทิ้งไว้ 7 วัน

ยาปั้นลูกกลอน

http://w7.thaiwebwizard.com/member/wkkacth/images/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%A7%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%8D/126.jpg

การเตรียม หั่นสมุนไพรสดให้เป็นแว่นบางๆ ผึ่งแดดให้แห้ง บดเป็นผงในขณะที่ยายังร้อนแดดอยู่ เพราะยาจะกรอบ

บดได้ง่าย

การปั้นยา ใช้ผงยาสมุนไพร 2 ส่วน ผสมกับน้ำผึ้งหรือน้ำเชื่อม 1 ส่วน ตั้งทิ้งไว้ 2-3 ชั่วโมง เพื่อให้ยาปั้นได้ง่ายไม่ติดมือ

 ปั้นยาเป็นลูกกลมๆเล็กๆ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร เสร็จแล้วผึ่งแดดจนแห้ง จากนั้นอีก 2 สัปดาห์

ให้นำมาผึ่งแดดซ้ำอีกที เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อราขึ้นยา

ยาตำคั้นเอาน้ำกิน

http://www.bloggang.com/data/jekyll-and-hyde/picture/1138336397.jpg

การเตรียม นำสมุนไพรสดๆมาตำให้ละเอียดหรือจนกระทั่งเหลว ถ้าตัวยาแห้งไปให้เติมน้ำลงไปจนเหลว

การคั้น คั้นเอาน้ำยาสมุนไพรที่ตำไว้นั้นมารับประทาน สมุนไพรบางอย่าง เช่น กระทือ กระชาย ให้นำไปเผาไฟให้สุก

เสียก่อนจึงค่อยตำ

ยาพอก

http://btgsf1.fsanook.com/weblog/entry/161/809744/2470000774.jpg  
http://blogazine.prachatai.com/upload/blogazine_images/ngoa2(1).jpg
การเตรียม ใช้สมุนไพรสดตำให้แหลกที่สุดให้พอเปียกแต่ไม่ถึงกับเหลว ถ้ายาแห้งให้เติมน้ำหรือเหล้าโรงลงไป

การพอก เมื่อพอกยาแล้วต้องคอยหยอดน้ำให้ยาเปียกชื้นอยู่เสมอ เปลี่ยนยาวันละ 3 ครั้ง

 กลับสู่หน้าหลัก

ที่มา หนังสือ สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดย พระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เล่ม 14
http://www.samunprix.com/herbals/index.php/131-unitscale.html