พิธีกรรม ความเชื่อ ประเพณี ของเรือแข่งเมืองน่าน

๑.พิธีกรรมการตัดต้นตะเคียน

->การขุดเรือแข่งเมืองน่านนับตั้งแต่สมัยโบราณกาลมีความ เชื่อว่าต้นตะเคียนที่จะนำมาขุดเป็นเรือแข่งนั้นจะมีนางไม้รุกขเทวดาสิงสถิต อยู่เมื่อเวลาจะตัดหรือโค่นเพื่อนำมาขุดเรือแข่งจะต้องตรวจสอบว่ามีลักษณะ ถูกต้องตามตำราหรือไม่และจะต้องทำพิธีบวงสรวงสังเวย เพื่อขอขมาลาโทษ ขออนุญาตเจ้าที่เจ้าทางเสียก่อน เมื่อได้มาแล้วก็ยังไม่สามารถขุดเป็นเรือแข่งได้ทันที เพราะยังมีความเชื่ออีกว่าจะต้องดูตาของไม้ที่ปรากฏอยู่บนต้นตะเคียน ว่าตรงกับตาไม้ที่ดีที่ให้คุณ หรือตาไม้ที่ร้ายที่จะให้โทษ  คล้ายกับความเชื่อในการนับตาไม้ที่จะนำมาทำเสาเรือนของคนพื้นเมืองน่านแต่ เดิม การนับก็จะนับตามโฉลกของตาไม้ที่ปรากฏตามตำราโบราณ ซึ่งส่วนมากจะเขียนด้วยอักษรธรรมล้านนาลงในคัมภีร์ใบลานหรือปั๊บสา ซึ่งจะมีผู้ทำพิธี (ข้าวจ้ำ) หรือครูบาอาจารย์ที่เชี่ยวชาญในด้านนี้ของท้องถิ่น เป็นผู้ดำเนินการ กล่าวคือจะต้องนับตาไม้ลงตาไม้ที่เป็นคุณ หรือเป็นมงคลนาม หากนับไปถูกตาไม้ที่ไม่เป็นคุณก็จะนับเลยไปหรือนับหดสั้นเข้ามาจนถึงตาไม้ ที่เป็นมงคล ซึ่งจะต้องคำนึงถึงความยาวของไม้ที่จะขุดเรือแข่งในแต่ละประเภทด้วย กล่าวโดยสรุปการนับตาไม้ ต้องให้ได้เป็นที่พอใจของกันทุกฝ่าย ชื่อตาไม้ที่ไม่เป็นมงคลเป็นโทษร้ายเช่น “ตาขึดไขว่ลายกลาง” (ตาอุบาทว์ที่มีลายไขว่เป็นกากบาทตรงกลาง) ตาวับข้างเป็นเหงือก (ตาไม้เมื่อเวลาถากแล้วจะเป็นขุยคล้ายเหงือกปลาไม่เรียบ) ตาปุ้มเปียกกินคน (ตาไม้นูนเป็นปมขึ้น ตานี้ร้ายแรงยิ่งถ้าขุดเรือเป็นเรือแข่งแล้วเชื่อว่าฝีพายจะตกน้ำตาบ) เป็นต้น ส่วนตาไม้ที่เป็นมงคลก็มีชื่อเรียกเช่น ตาพระเจ้านั่งตนเดียว (ตาที่มีพระนั่งอยู่กับฝีพายด้วยหนึ่งรูป) ตาสาวน้อยเหลียวแก้นกั่ง (ตาไม้ที่เมื่อสาวน้อยนั่งทั้งหลายที่เรือลำนี้พายผ่านสายตาถึงกับสะดุ้ง ตื่นใจละเมอหาฝีพาย) ตาแม่ฮ้างฟั่งมาเหน็บดอกไม้ (ตาไม้นี้เมื่อขุดเป็นเรือแข่งแล้วก็จะมีเสน่ห์จนสาวแก่ แม่ร้าง แม่หม้ายเห็นก็รีบมาเหน็บดอกไม้ให้) เป็นต้น