ความเป็นมา
พระธาตุหริภุญชัยแห่งวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร อำเภอเมือง
จังหวัดลำพูน เป็นปูชนียสถานที่สำคัญชองดินแดนล้านนาซึ่งสร้างมาแต่ปี
พ.ศ. 1631 แผ่นดินพระเจ้าอาทิตยราช สมัยต่อๆ มาก็ได้รับการบูรณะเสริมองค์พระธาตุมาหลายครั้งหลายครา
จนปัจจุบันสูง 1 เส้น 3 วา มีลูกศร 22 ชั้น ฉัตรยอดเจดีย์ 9 ชั้น ทำด้วยทองคำหนัก
433 บาท 1 สลึง ฐานเจดีย์เป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสยาวด้านละ 16 วา ในรอบปีหนึ่งจะมีงานบุญที่สำคัญคืองานสรงน้ำพระธาตุในวันเพ็ญเดือน
8 เหนือ ซึ่งชาวลำพูนนิยมเรียกว่า “งานบุญแปดเป็ง”
กำหนดงาน
วันวิสาขบูชาหรือวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 (ตรงกับเดือน 8 เหนือ
ประมาณ เดือนพฤษภาคม)
พิธีกรรม
ประเพณีสรงน้ำพระธาตุทางภาคเหนือนี้มักนิยมถือปฏิบัติกันทั่วไปในวัดซึ่งมีพระธาตุแต่ที่วัดหริภุญช้ยนี้จะแตกต่างจากวัดอื่น
ๆ ตรงที่จังหวัดลำพูนได้รับโปรดเกล้าฯ พระราชทานน้ำสรงพระธาตุ ซึ่งน้ำสรงพระธาตุนี้จะต้องไปนำมาจากย่อน้ำโบราณบนดอยคะม้อ
ตำบลบันขือแจ้ เขตอำเภอเมืองลำพูน อันนับถือมาแต่โบราณว่าเป็นบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์
เมื่อมีพระราชพิธีสำคัญ ๆ ก็จะต้องนำน้ำจากบ่อดอยคะม้อไปร่วมด้วยเสมอในวันงานจึงมีการแห่น้ำสรงพระธาตุพระราชทานและขบวนแห่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาไปยังวัดพระธาตุหริภุญชัย
ในวัดจะมีพิธีทำบุญทางพุทธศาสนาและเปิดให้ประชาชนสรงน้ำพระธาตุมีมหรสพพื้นเมืองเฉลิมฉลองโดยเฉพาะการแข่งตีกลองหลวงจากคุ้มวัดต่าง
ๆ ในลานวัด รวมทั้งงานออก
ร้านและสวนสนุกด้วย