การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว   สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง สัตว์มีกระดูกสันหลัง
  
      โครงสร้างที่ช่วยให้เกิดการเคลื่อนที่ของโพทิสต์  อะมีบา  อะมีโบไซต์ของไฮดรา   และเซลล์เม็ดเลือดขาว
      สิ่งมีชีวิตเหล่านี้  มีการเคลื่อนไหวโดยการใช้ไซโทพลาสซึมในไซโทพลาสซึมจะมีโครงสร้างเล็กๆยาวๆ  ที่เรียกว่า  ไมโครฟิลาเมนต์ (microfilament)  จำนวนมากมาย  โดยไมโครฟิลาเมนต์จะมีโปรตีนแอกทินและไมโอซิน  เมื่อมีการเคลื่อนที่เข้าหาและออกจากกันจะทำให้เกิดการไหลของไซโทพลาสซึม  ในขณะเดียวกันเมื่อไซโทพลาสซึมไหลไปดันให้เยื่อหุ้มเซลล์โป่งออกไปนั้นจะเกิดเป็นเท้าเทียม(pseudopdium)

            การเคลื่อนที่ของอะมีบา (ลูกศรแสดงทิศทางการไหลของไซโทพลาสซึม)

    ยูกลีนา   พารามีเซียม  แบคทีเรีย  และอสุจิ
   จะเคลื่อนไหวโดยการใช้ซีเลีย (cilia)  หรือแฟลกเจลลัม  (flagellum) 
องค์ประกอบของซีเลียและแฟลกเจลลัม  เมื่อศึกษาโครงสร้างของซีเลียหรือแฟลกเจลลัมด้วยกล้องจุลทรรศอิเล็กตรอน  จะพบส่วนประกอบที่สำคัญๆคือ
1. ไมโครทิวบูล  (microtubuie)  เป็นหลอดเส้นเล็กๆ ประกอบด้วยโปรตีนที่เรียกว่า ทิวบูลิน
(tubulin) จำนวน 9 กลุ่ม กลุ่มละ 2 หลอดเรียงเป็นวง(มีโครงสร้างเป็นแบบ 9+2)
2. เบซัลบอดี   (basal body or  kinetosome)  เป็นส่วนที่อยู่ตรงโคนของซิเลียหรือแฟลกเจลลัมโดย
อยู่ลึกลงไปในเยื่อหุ้มเชลล์   โปรตีนทิวบูลินจำนวน 9 กลุ่ม กลุ่มละ 3 หลอดตรงกลางไม่มี
(มีโครงสร้างเป็นแบบ 9+0 )

                    ก. การเคลื่อนที่ไปข้างหน้าของยูกลีนา ข. การพัดโบกของซีเลียของพารามีเซียม
       ลูกศรแสดงทิศทางการเคลื่อนที่  หมายเลข แสดงลำดับของการพัดโบกของ แฟลกเจลลัม

         การเคลื่อนไหวของซีเลียและแฟลกเจลลัม  เกิดขึ้นได้ดังนี้
1. เมื่อสิ่งเร้ามากระตุ้น  ผ่านเข้าสู่ซัลบอดี  แล้วจะถูกส่งขึ้นไปตามไมโครทิวบูล 2 หลอดตรงกลาง
2. ผลจากข้อ 1 จะทำให้ไมโครทิวบูลของด้านข้างหดตัวอย่างรวดเร็วทำให้เกิดแรงสะบัดอย่างรุนแรง
3. เบซัลบอดีจะส่งแรงกระตุ้นครั้งที่ 2 ผ่านขึ้นไปตามแต่จะเบากว่าครั้งแรก
4. ผลจากข้อ 3 จะทำให้ไมโครทิวบูลของอีกด้านหดตัวอย่างช้าๆ แล้วจะเกิดแรงสะบัดกลับคืนสู่ตำแหน่งเดิมอย่างช้าๆ
5. ทำซ้ำข้อ 1- 4  จะเกิดการโบกพัดเพื่อการเคลื่อนไหวได้