ลักษณะทั่วไป
ปูเป็นสัตว์น้ำชนิดหนึ่งที่มีกระดองเป็นเปลือกแข็งหุ้มลำตัว ตามหลักชีววิทยาจัดเป็นสัตว์น้ำจำพวกที่มี 10 ขา นอกจากปูแล้วก็ยังมีกุ้งก้ามกราม จั๊กจั่นทะเล และแมงดาทะเล ปูจัดอยู่ในอันดับ "เดคคาโปดา" (Decapoda) ปูทั่วโลกมีมากกว่า 1,000 ชนิด ขนาดแตกต่างกัน ปูขนาดเล็กมีมักพบเห็นกันบ่อย ๆ คือปูถั่ว ซึ่งอาศัยอยู่ในเปลือกหอยนางรมลอย ปูถั่วจะมีกระดองกว้างไม่เกิน 2.5 ซ.ม. ปูขนาดใหญ่ คือ ปูแมงมุมของญี่ปุ่นซึ่งมีกระดองกว้างประมาณ 30 ซ.ม. ปูชนิดนี้ถ้าเหยียดขาออกแล้ว ปลายสุดของขาทั้งด้านซ้ายและขวามีความยาวถึง 3.60 เมตร ปูเกือบทุกชนิดอาศัยอยู่ในทะเล มีเพียงไม่กี่ชนิดที่อาศัยอยู่ในน้ำจืด ปูบางชนิดได้พัฒนาตัวเองขึ้นมาอาศัยอยู่บนบก แต่แม่ปูทุกชนิดต้องไปวางไข่ในน้ำ หรือใกล้น้ำ เพราะลูกปูต้องเจริญเติบโตในน้ำ ลักษณะทั่วไป ปูมีขาเป็นคู่รวม 5 คู่ คู่แรกเรียกกันว่า "ก้าม" หรือ "ก้ามปู" หรือ "ก้ามหนีบ" ขาคู่ที่สองถึงคู่ที่ห้า เรียกว่า "ขาเดิน" หรือ "ขาว่ายน้ำ" ขาแต่ละข้างมีรอยแยกหรือข้อต่อติดต่อกันเป็นส่วน ๆ แต่ละส่วนเรียกว่า "ปล้อง" ขาแต่ละข้างจะประกอบด้วยปล้อง ต่อกันรวม 7 ปล้อง ปล้องที่ 1 อยู่ติดกับลำตัว ข้อต่อของขาปล้องที่ 2 และที่ 3 จะติดต่อกันเหนียวแน่นไม่สามารถพับงอ ขยับเขยื้อนได้ เป็นเหตุให้ปูขยับขาเคลื่อนไหวเดินได้ไม่ตรงทิศทาง ปูมีขาเดิน 4 คู่ โดยปกติขาเดินทั้งซ้ายและขวาจะมีลักษณะเหมือนกัน ในบางครั้งจะพบว่าปูบางชนิดจะมีขาเดินอยู่เพียง 3 คู่ แท้จริงขาเดินคู่ที่ 4 มีขนาดเล็กและสั้นพับแนบติดกับกระดองด้านข้าง ลักษณะของปลายขาเดินคู่ที่ 4 ของปูบางจำพวก จะมีสัณฐานแยบคล้ายใบพายเพื่อใช้ทำหน้าที่ในการว่ายน้ำ เช่น พวกปูม้า และปูทะเล ปูมีจับปิ้งหรืออาจเรียกเป็นชื่ออื่น เช่น จะปิ้ง ตะปิ้ง หรือตับปิ้ง ลักษณะคล้ายแผ่นกระเบื้องเรียงต่อกันอยู่ 7 แผ่น จับปิ้งของปูเพศเมียมีขนาดกลมกว้างใหญ่เกือบเต็มส่วนอก จับปิ้งของปูนับเป็นอวัยวะ "ส่วนท้อง" สัตว์น้ำประเภทนี้ ปลายจับปิ้งหรือปล้องท้องแผ่นที่ 7 เป็น "รูก้น" ของปูเพื่อใช้ในการขับถ่าย เลือดของปูมีสีฟ้า มีส่วนประกอบของสารทองแดงปนอยู่ด้วยมาก เมื่อปูมีบาดแผลเลือดซึ่งมีลักษณะเป็นน้ำใส ๆ นี้จะไหลซึมออกมา เลือดของปูเมื่อถูกความร้อนจะตกตะกอนเป็นสีขาวขุ่นเหมือนไข่ขาวที่ต้มสุกแล้ว อวัยวะภายใน หัวใจ กระเพาะอาหาร ระบบประสาทและระบบสืบพันธุ์ภายในร่างกายของปูทุกชนิด จะมีกระดองปกคลุมอยู่ ปูฟอกเลือดโดยการรับออกซิเจนที่มีอยู่ในน้ำผ่านเข้าทางบริเวณเหงือก ซึ่งตั้งอยู่บริเวณหน้าก้ามหนีบ อวัยวะที่ใช้สำหรับระบายทางน้ำออก ส่วนมากอยู่บริเวณข้าง ๆ รยางค์ปาก เหงือกของปู คือส่วนที่เราเรียกว่า "นมปู" ปูสองกระดอง คือ ปูซึ่งอยู่ในสภาพพร้อมจะลอกคราบ ลอกกระดองอันเก่าทิ้งขอบหลังของเปลือกกระดองอันใหม่จะเผยออกมาให้เห็นได้ชัด กระดองใหม่ซึ่งถูกสร้างขึ้นในระยะแรก จะมีลักษณะเป็นเนื้อเยื่อบาง ๆ ปูสองกระดองนี้จัดเป็นปูที่นับได้ว่ามีสภาพเจริญสมบูรณ์เต็มที่มีเนื้อแน่นนิยมนำมาปรุงเป็นอาหารพอ ๆ กับไข่ปู ในประเทศสหรัฐอเมริกานิยมน้ำปูกระดองนิ่มหรือปูลอกคราบใหม่ ๆ มาปรุงเป็นอาหาร เพราะสามารถรับประทานได้ทั้งตัว ไม่ต้องเกรงว่าจะเคี้ยวถูกเปลือกหรือหนามแหลมทิ่มตำปูสองกระดองชนิดที่เป็นที่นิยมของนักบริโภค ได้แก่ ปูม้า ปูทะเล ส่วนปูแสม ปูจาก นิยมนำมาคลุกเกลือหมักดองเป็นปูเค็ม เนื้อปูซึ่งนักโภชนาการนำมาปรุงเป็นอาหาร ต้องเป็นปูสดหรือขณะจับมาได้ใหม่ ๆ เพราะปูที่จับมากักขังไว้นาน ๆ หรือตายแล้ว เรียกว่า "ปูโพรก" เพราะมีเนื้อน้อย เนื้อไม่แน่น น้ำหนักตัวเบา รับประทานไม่อร่อย ปูเกือบทุกชนิดกินเนื้อสตว์ที่เน่าเปื่อยและสัตว์ที่มีชีวิตที่เล็กกว่า เช่น กุ้ง ไส้เดือน หนอนทะเล และพวกปูพวกเดียวกันเอง มีปูบางชนิดกินพวกสาหร่ายสีเขียว เช่น ปูก้ามดาบ