ทมยันตี

ที่มา: หนังสือนางในวรรณคดี

นางทมยันตีเป็นนางเอกในเรื่องพระนลเป็นธิดาของพระเจ้าภีมะทั้งพระนลและนางทมยันตีต่างใฝ่ฝันถึงกันและกันโดยที่มิได้พบกันเลย ทั้งนี้ก็เพราะความงามของนางทมยันตีและความเก่งกล้าสามารถของพระนลที่เลื่องระบือไปถึงกันนั่นเอง
วันหนึ่งพระนลเสด็จออกประพาสพระอุทยานได้ทอดพระเนตรหงส์รูปงามตัวหนึ่งจึงไล่ จับไว้ หงส์ทูลขอชีวิตและรับอาสาจะไปกล่าวสรรเสริญพระนลให้นางทมยันตีฟัง ณ เมืองวิมรรภนครพระนลจึงปล่อยหงส์ให้เป็นอิสระเมื่อนางทมยันตีได้สดับฟังคำสรรเสริญของหงส์แล้วยิ่งเป็นทุกข์เพราะพิษรักที่มีต่อพระนลพระภีมะจึงประกาศทำพิธีสยมพรจนเป็นเหตุให้เจ้าชายจากเมืองต่างๆเสด็จมายังวิทรรภนครรวมทั้งท้าวโลกบาลทั้งสี่ด้วย
เมื่อท้าวโลกบาลพบพระนลในงานและเห็นว่ารูปงามจึงขอให้เป็นทูตสื่อสารในการสยมพรนางทมยันตีให้ด้วยแล้วบอกชื่อของตนว่าชื่อ พระอินทร์ พระอัคนี พระยม และพระวรุณ เป็นเหตุให้พระนลเศร้าพระทัยเป็นที่สุดแต่จำต้องรับคำและด้วยเทวฤทธิ์พระนลจึงไปปรากฏตัวเฉพาะหน้านางทมยันตีได้ แล้วตรัสถึงความรักที่ท้าวโลกบาลทั้งสี่มีต่อนางแต่นางก็ยืนยันว่ามีความรักให้พระนลพระองค์เดียวเท่านั้น พร้อมทั้งให้พระนลไปบอกความรู้สึกนี้แก่ท้าวโลกบาล
เมื่อถึงเวลาสยมพรนางทมยันดีกลับเห็นพระนล ๕ พระองค์นางจึงอธิษฐานว่าขอให้ได้พระนลองค์จริงจึงทำให้เทวดามาสำแดงให้เห็นนางจึงได้อภิเษกกับพระนลระหว่างทางที่ท้าวโลกบาลเหาะกลับนั่นเองได้พบกับกลีและทวาบรซึ่งกำลังเดินทางมาพิธีสยมพรด้วย เมื่อทราบว่านางทมยันตีเลือกพระนลแล้วจึงพิโรธจึงออกโอษฐ์ว่าจะลงโทษนางให้สาสมแม้ท้าวโลกบาลจะทักท้วงอย่างไรก็หาฟังไม่กลีจึงตกลงกับทวาบรว่าตนจะเข้าสิงพระนลให้ทวาบรสิงสะกาแล้วพาไปแคว้นนิษัทซึ่งพระนลและนางทมยันตีประทับอยู่เป็นเวลา ๑๒ ปีกลีก็เข้าสิงพระนลได้แล้วยุยงให้บุษกรอนุชาของพระนลให้เล่นสะกาพนันเอาเมืองและทรัพย์สินต่างๆบุษกรชนะทำให้พระนลต้องพานางทมยันตีออกจากเมือง นางจึงชวนให้ไปอยู่ที่วิทรรภนครระหว่างเดินทางกลีได้เข้าสิงพระนลอีกแล้วหนีนางไปเมื่อนางทมยันตีตื่นขึ้นจึงออกตามหาพระนลจนถูกงูใหญ่รัดกายไว้แน่นบังเอิญมีพรานป่ามาเห็นเข้าจึงช่วยนางไว้ได้ด้วยความงามของนางทมยันตีทำให้พรานป่าอยากได้นางเป็นเมียนางจึงขอให้เทวดาอารักษ์ช่วยทำให้พรานป่าต้องขาดใจตายก่อนทำอันตรายนางนางเดินออกตามหาพระนลต่อไปจนพระมารดาของท้าวเจทีมาเห็นและรับว่าจะช่วยตามหาพระนลให้จงได้

ส่วนพระนลเมื่อหนีนางทมยันตีมาก็ได้ไปช่วยนาคราช นาคราชได้กัดพระนลจนกลายร่างเป็นคนน่าเกลียดเพราะนาคราชมีความประสงค์ไม่ให้ใครจำพระนลได้แล้วเปลี่ยนชื่อเป็น วาหุก เดินทางไปเป็นสารถีของพระเจ้าฤตุบรรณหากพระนลต้องการกลับมารูปงามให้นึกถึงนาคราชพระเจ้าภีมราชออกประกาศให้รางวัลแก่ผู้ที่พบนางทมยันตีพราหมณ์สุเทพได้พานางกลับมายังวิทรรภนครแล้วออกตามหาพระนลต่อไปจนพบและพาพระนลกลับมาหานางในระหว่างเดินทางพระเจ้าฤตุบรรณได้สอนหัวใจสะกาให้พระนลและพระนลได้สอนหัวใจม้าแลกเปลี่ยนกันทำให้กลีที่สิงพระนลหายไป

เมื่อนางทมยันตีพบพระนลในร่างวาหุกได้ขับกล่อมเพลงจนทำให้พระนลร้องไห้พร้อมทั้งพาพระโอรสของพระนลออกมาพระนลจึงกอดรัดพระโอรสและกลายร่างเป็นพระนลตามเดิมเมื่อทรงเห็นว่านางทมยันตียังมีความซื่อสัตย์ต่อพระองค์อยู่จากนั้นพระนลกลับมาท้าบุษกรเล่นสะกาและได้ชัยชนะได้เมืองและทรัพย์สมบัติทั้งหมดคืนมานางทมยันตีจึงเป็นนางในวรรณคดีที่เป็นสัญลักษณ์ของความซื่อสัตย์ที่แท้จริง