วิเคราะห์ลักษณะนิสัยตัวละคร

เรื่อง  พระอภัยมณี

ตอน พระอภัยมณัหนีนางผีเสื้อสมุทร

ผู้แต่ง

ลักษณะคำประพันธ์ แต่งด้วยกลอนนิทาน ซึ่งมีลักษณะคล้ายกลอนสุภาพ ผิดกันแต่ขึ้นเรื่องด้วยวรรคที่ ๒ กลอนของสุนทรภู่มีลักษณะพิเศา คือ มีสัมผัสในทั้งสัมผัสสระและสัมผัสอักษรวรรคละสองคู่ ทำให้เกิดความไพเราะรื่นหู เช่น

ถึงม้วยแล้วแก้วตาอย่าปรารภ  จะขอพบสุดสวาทเหมือนมาดหมาย

ขอให้พ่อก่อเกิดกับร่างกาย  ได้กินสายกษีรามารดาเดียว

นิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณี มีเค้าเรื่องแปลกไปจากเรื่องที่นิยมแต่งกันทั่วไปในเวลานั้น หรือที่เรียกกันว่า จีกร ๆ วงศ์ ๆ แทนที่จะให้ตัวเอกของเรื่องคือพระอภัยมณีมีฤทธิ์เดชในการรบอย่างเรื่องทั่วไปสุนทรภู่ เปลี่ยนเป็นให้พระอภัยมณีเชี่ยวชาญดนตรี กำหนดให้ตัวละครเด็ก ๆ มีบทบาทสำคัญ และได้แทรกจินตนาการทางวิทยาศาสตร์ ประการสำคัญที่สุดคือสุนทรภู่ได้แทรกคติธรรมซึ่งได้จากประสบการณ์ของสุนทรภู่เอง 

จุดมุ่งหมายในการแต่ง เพื่อให้ได้รสชาติของกลอนนิทานที่มีนิทานเรื่องแปลก ตัวเอกของเรื่องไม่ใช่นักรบอย่างที่นิยมกันในสมัยนั้น แต่เป็นนักดนตรี เนื้อเรื่องสนุกสนานเร้าใจ ได้เห็นชีวิตของตัวละครซึ่งถึงแม้จะต่างกันโดยสภาวะความเป็นอยู่ เช่น มนุษย์ เงือก หรือผีเสื้อสมุทร แต่ก็มีสุขทุกข์ดีชั่วเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ยังได้เห็นแบบอย่างกลอนของสุนทรภู่ซึ่งมีลักษณะพิเศษแตกต่างกับของกวีอื่น

เนื้อเรื่องย่อ

ต้นเรื่อง

พระอภัยมณีกับศรีสุวรรณเป็นโอรสท้าวสุทัศน์แห่งกรุงรัตนา เมื่อเจริญวัยได้ออกไปศึกษาวิชา ณ สำนักทิศาปาโมกข์ พระอภัยมณีเลือกเรียนวิชาปี่ ศรีสุวรรณเลือกเรียนวิชากระบี่กระบอง พระบิดาไม่พอพระทัยวิชาที่เรียนจึงขับไล่โอรสทั้งสองไปจากเมือง พระอภัยมณีกับศรีสุวรรณได้เพื่อนพราหมณ์สามคน โมรารู้วิชาผูกสำเภายนต์ สานนรู้วิชาเรียกลมงน วิเชียรรู้วิชาธนูยิงได้คราวละ ๗ คน พราหมณ์ทั้งสามขอฟังเสียงปี่ของพระอภัยมณี พอพระอภัยมณีเป่าปี่ขึ้น พราหมณ์ทั้งสามและศรีสุวรรณเคลิ้มหลับไป นางผีเสื้อได้ยินเสียงปี่ก็ตามมาพบพระอภัยมณี เกิดความรัก อุ้มพระอภัยมณีไปไว้ในถ้ำ พระอภัยมณีจำใจอยู่กับนางผีเสื้อจนเกิดโอรสชื่อสินสมุทร ซึ่งมีฤทธิ์และกำลังกายมาก 

เมื่อฟื้นขึ้นศรีสุวรรณกับสหายพราหมณ์พากันออกตามหาพระอภัยมณี หลงเข้าเมืองรมจักร ศรีสุวรรณได้นางเกศราธิดาเจ้าเมืองเป็นชายา เกิดธิดาชื่ออรุณรัศมี

วันหนึ่งพระอภัยมณีกับสินสมุทรได้โอกาสอาศัยเงือกน้ำพ่อแม่กับลูกสาวพาว่ายนำ้ำหนีนางผีเสื้อ เงือกพ่อแม่ถูกนางผีเสื้อฆ่าตาย เงือกลูกสาวพาพระอภัยมณีกับสินสมุทรไปถึงเกาะแก้วพิสดารที่พำนักของโยคีซึ่งมีตบะกล้า ทำให้นางผีเสื้อหวาดกลัวไม่อาจเข้ามาที่เกาะ ซุ่มเฝ้าอยู่ใกล้ ๆ พระอภัยมณีได้นางเงือกเป็นภรรยา ต่อมาเกิดโอรสชื่อสุดสาคร

ท้าวสิลราชเจ้ากรุงผลึกกับนางสุวรรณมาลีพระธิดาแล่นเรือออกเที่ยวทะเลมาถึงเกาะแก้วพิสดาร พระอภัยมณีกับสินสมุทรของโดยสารเรือไปด้วย พระอภัยมณีกับนางสุวรรณมาลีเกิดความรักต่อพระอภัยมณีให้ธำมรงค์และนางสุวรรณมาลีให้สังวาลไว้เป็นพยานรักแก่กัน นางผีเืสื้อตามสำแดงเดชให้เรือแตก ท้าวสิลราชจมนำ้หายไป สินสมุทรพานางสุวรรณมาลีขึ้นเกาะแห่งหนึ่ง ทั้งสองรักใคร่ผูกสมัครเป็นแม่ลูกกัน พระอภัยมณีกับไพร่พลหนีนางผีเสื้อไปขึ้นเกาะอีกแห่งหนึ่งได้ จำใจเป่าปี่ขึ้น ทำให้นางผีเสื้อสิ้นใจตาย 

คุณค่าที่ได้รับ

วิเคราะห์ลักษณะนิสัยตัวละคร

พระอภัยมณี เป็นคนสุภาพอ่อนโยน เช่น พูดจากับสินสมุทรและอุศเรนอย่างนิ่มนวล บัวไม่ให้ช้ำน้ำไม่ให้ขุ่น เป็นคนใจอ่อน เช่น เมื่อพบสินสมุทรถึงแก่สลบด้วยความสะเทือนใจ มีความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีคุณยิ่งนัก เช่น ขอร้องมิให้สินสมุทรขัดขวางอุศเรนที่จะรับนางสุวรรณมาลีไป และวางตัวเป็นกลางถ้าสินสมุทรรบสู้อุศเรนไม่ได้

สินสมุทร ลักษณะนิสัย กล้าหาญบึกบึน รักบิดาและมารดาเลี้ยง ทำอะไรโดยไม่ยั้งคิด