การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม

พันธุกรรมหรือกรรมพันธุ์ (Heredity) หมายถึง การถ่ายทอดลักษณะต่างๆ ของสิ่งมีชีวิตจากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่ง หรือ จากบรรพบุรุษไปสู่ลูกหลาน

อัลลีน (Allele) หรือ Allelomorps หมายถึง ยีน 2 ยีนซึ่งอยู่ตำแหน่งเดียวกันบนโครโมโซมคู่เหมือนกันโดยควบคุมลักษณะเดียวกัน ถ้ามี gene เหมือนกันเรียกว่าพันธุ์แท้ (homozygous) ถ้ามี gene ไม่เหมือนอยู่ด้วยกัน เรียกว่าพันธุ์ทาง (heterozygous)

จีโนไทป์ (Genotype) หมายถึง ชุดของ gene ที่มาเข้าคู่กัน ซึ่งสิ่งมีชีวิตได้รับมาจากพ่อและแม่

ฟีโนไทป์ (Phenotype) หมายถึง ลักษณะต่าง ๆ ที่สามารถแสดงออกมาให้เห็นได้ เป็นผลมาจาก genotype และสิ่งแวดล้อม

ลักษณะเด่นสมบูรณ์ (Complete deominance) หมายถึง ลักษณะที่แสดงออก (phenotype) ที่ gene เด่นสามารถข่ม gene ด้อยได้อย่างสมบูรณ์

ลักษณะเด่นไม่สมบูรณ์ (Incomplete dominance) หมายถึง การแสดงออกของลักษณะที่ไม่สมบูรณ์เนื่องจากลักษณะด้อยมีอิทธิพลมาก สามารถแสดงลักษณะออกมาได้ Monohybrid cross หมายถึง การผสมพันธุ์โดยพิจารณาเพียง ลักษณะเดียว แต่ถ้าเป็นการผสมพันธุ์โดยศึกษาหรือพิจารณาทั้ง 2 ลักษณะควบคู่กัน เรียกว่า Dihybrid cross

ลักษณะเด่นร่วม (Co-dominant) หมายถึง ลักษณะทาง กรรมพันธุ์ที่ gene แต่ละตัวที่เป็นอัลลีล (allele) กัน มีลักษณะ เด่นทั้งคู่ข่มกันไม่ลง จึงแสดงออกมาทั้ง 2 ลักษณะ เช่น กรรมพันธุ์ของหมู่เลือด AB Polygene หรือ Multiple gene หมายถึง ลักษณะทางกรรมพันธุ์ ที่มียีน (gene) หลายคู่(มากกว่า 2 alleles) ที่ทำหน้าที่ร่วมกัน เพื่อ ควบคุม phenotype อย่างเดียวกัน จึงทำให้เกิดลักษณะที่มีความแปรผันกันแบบต่อเนื่องคือลดหลั่นกันตามความเข้มของยีน เช่น ลักษณะความสูงเตี้ยของคน จะมีตั้งแต่สูงมาก สูงปานกลาง เตี้ย  Mutiple alleles หมายถึง ลักษณะใดลักษณะหนึ่งที่ควบคุม โดย alleles มากกว่า 2 alleles ขึ้นไป เช่น พันธุกรรมของหมู่ เลือด ABO ถูกควบคุมโดย alleles 3 alleles Law of probability (กฎของความน่าจะเป็น)

ยีน เป็นหน่วยพันธุกรรมที่ควบคุมการถ่ายทอด และแสดงลักษณะของสิ่งมีชีวิต ยีนอยู่บนโครโมโซม ซึ่งอยู่ในส่วนนิวเคลียสของเซลล์ โครโมโซมผิดปกติจะส่งผลให้ลักษณะของสิ่งมีชีวิตผิดปกติไปด้วย

โครโมโซม คือ ร่างแหโครมาตินหรือร่างแหนิวเคลียสที่หดตัวสั้นขณะที่เซลล์มีการแบ่งตัวและเป็นที่อยู่ของยีน โครโมโซมประกอบด้วยโครมาติด 2 โครมาติด มีเซนโตเมียร์(centromere) เป็นส่วนยึดให้โครมาติดทั้ง 2 ติดกัน ร่างกายของคนมีโครโมโซม 46 เส้น คือ - ออโตโซม (autosome) คือ โครโมโซมที่เหมือนกันเป็นคู่ ๆ มี 22 คู่ - โครโมโซมเพศ (sex chromosome) คือ โครโมโซมที่มี ลักษณะแตกต่างกันระหว่างเพศหญิงและเพศชาย    เพศชาย : มีออโตโซม 44 เส้น กับโครโมโซม x และโครโมโซม y คือ 22 + x กับ 22 + y    

เพศหญิง :  มีออโตโซม 44 เส้น กับโครโมโซม x อีกคู่หนึ่ง คือ 22 + x   ลิงค์ยีน (linked gene)  คือ ยีนที่อยู่บนโครโมโซมเดียวกัน     ครอสซิงโอเวอร์ (Crossing over)  คือ ปรากฎการณ์ที่โครมาทิดของโครโมโซมเส้นหนึ่งแลกเปลี่ยนกับโครมาทิดของโครโมโซมอีกเส้นหนึ่ง ซึ่งเป็นโฮโมโลกัสกัน  การแลกเปลี่ยนยีนจะไม่มีผลต่อลักษณะของรุ่นลูก แมลง พวกผึ้ง ต่อ แตนและมด ตัวผู้มีโครโมโซมเป็นแฮพพลอยด์ (n) ตัวเมีย มีโครโซมเป็น ดิพลอยด์ (2n)   ตั๊กแตน ตัวผู้มีโครโมโซมเพศคือ x เพียงอันเดียวหรือ xo ตัวเมียมีโครโมโซมเพศ คือ xx  

สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำและนก จะมีโครโมโซมเพศตรงข้ามกับคน คือ ตัวผู้เป็น xx ส่วนตัวเมียเป็น xy ยีนที่เกี่ยวเนื่องกับเพศ (sexlinked gene หรือ x - linked gene)  เป็นพันธุกรรมที่ถูกควบคุมโดยยีนที่อยู่บนโครโมโซม x แต่ไม่อยู่บนโครโมโซม y เช่น ยีนที่แสดงสีตาของแมลงหวี่ ,โรคโลหิตไหลไม่หยุด  

พาหะ (Carrier)   คือ ผู้ที่มีลักษณะทางพันธุกรรมปกติ แต่มียีนผิดปกติของ ลักษณะนั้นแฝงอยู่  

ฮีโมฟีเลีย (hemophilia)   คือ โรคพันธุกรรม ซึ่งควบคุมโดยยีนเกี่ยวกับเพศ อาการของโรคนี้  คือ เลือดจะแข็งตัวช้า กรดนิวคลีอิก (Nucleic acid) มี 2 ชนิด คือ 1. DNA - ทำหน้าที่เป็นสารพันธุกรรม 2. RNA - ทำหน้าที่เกี่ยวกับกระบวนการสังเคราะห์โปรตีน  

1. โครงสร้างของ DNA DNA เป็นสารที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่ ประกอบด้วยนิวคลีโอ ไทด์ (nucleotide) เรียงต่อกันมากมาย นิวคลีโอไทด์ มี 4 ชนิดคือ 1. นิวคลีโอไทด์ที่มีเบสอะดีนีน (adenine) 2. นิวคลีโอไทด์ทีมีเบสไทมีน (thymine) 3. นิวคลีโอไทด์ที่มีเบสไซโทซีน (cytosine) 4. นิวคลีโอไทด์ที่มีเบสกวานีน (guanine) ปริมาณของอะดีนีน = ปริมาณของไทมีนเสมอ

ปริมาณของไซโทซีน = ปริมาณของกวานีนเสมอ

ส่วนประกอบของ DNA กลุ่มฟอสเฟต น้ำตาลดีออกซีไรโบส เบสไซโทซีน เบสอะดีนีน เบสกวานีน เบสไทมีน    

2. RNA  2. กรดไรโบนิวคลีอิก (ribonucleic acid) หรือ RNA จะพบใน นิวเคลียสและไซโทพลาสซึม RNA ประกอบด้วยนิวคลีโอไทด์ 4 ชนิด ส่วนที่แตกต่างกัน ระหว่าง DNA และ RNA คือ น้ำตาลและเบส RNA จะพบใน เซลของตับอ่อน และเซลของต่อมไหมของหนอนไหม โมเล กุลของ RNA ประกอบด้วยนิวคลีโอไทด์สายเดียว และมีเบส ยูราซิลแทนไมมีน  

ส่วนประกอบของ RNA กลุ่มฟอสเฟต น้ำตาลไรโบส เบสไซโทซีน เบสอะดีนีน เบสกวานีน เบสยูราซิล   มิวเทชัน (mutation)   คือ การเปลี่ยนแปลงของยีนที่ผิดไปจากเดิม ซึ่งลักษณะนี้สามารถถ่ายทอดสืบต่อไปยังรุ่นลูกและรุ่นต่อ ๆ ไป      *********************************************************************ช่วยเม้นเป็นกำลังใจให้คนหาด้วยนะคะ^^   ขอบคุณมากๆๆๆค่ะ