ระบบนิเวศ (Ecosystem) เป็นโครงสร้างความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมี
ชีวิตต่าง ๆ กับบริเวณแวดล้อมที่สิ่งมีชีวิตเหล่านี้ดำรงชีวิตอยู่

ความหมายของนิเวศวิทยา

คำว่า Ecology ได้รากศัพย์มาจากภาษากรีก คือ Oikos และ Olgy ซึ่ง Oikos หมายความถึง
"บ้าน" หรือ "ที่อยู่อาศัย" และ Ology หมายถึง
"การศีกษา"Ecologyหรือนิเวศวิทยาจึงเป็นศาสตร์
แขนงหนึ่งว่าด้วยการศึกษาสิ่งมีชีวิตในแหล่งอาศัยและกินความกว้างไปถึงการ
ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อมที่สิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่

     นิเวศวิทยามีความเกี่ยวข้องกับสาขาวิชาหลัก
4 สาขาวิชาคือ พันธุศาสตร์ วิวัฒนาการ

สรีรวิทยา และพฤติกรรม



  นิเวศวิทยามีหลักการของการพัฒนาและทฤษฎี 6 ประการ (Grubb and Whittaker,

2532) สามารถสรุปได้ดังนี้

1. หลักการของมัลธัส (Malthus,
2331) กล่าวว่า ประชากรต้องพบกับขีดจำกัดของ

ประชากร ถ้าไม่ถูกกำจัดด้วยการล่า โรคภัย หรืออันตรายต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากปัจจัยสภาพ

แวดล้อม

2. หลักการของดาร์วิน (Darwin, 2402) กล่าวว่า สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งจะต้องถูกแทนที่ด้วย

สิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง ภายใต้สภาวะที่สิ่งมีชีวิตชนิดที่สองนั้นมีการเจริญพันธุ์ที่สูงกว่าหรือ

มีีอัตราการตายที่น้อยกว่า

3. หลักการของเกาส์ (Gause, 2477) กล่าวว่า สิ่งมีชีวิตตั้งแต่สองชนิดขึ้นไปสามารถอยู่

ร่วมกันได้ก็ต่อเมื่อมีบทบาทหน้าที่และความต้องการที่แตกต่างกันออกไป
หรืออยู่ภายใต้

้อิทธิพลของการแก่งแย่งระหว่างสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันสูงกว่าการแก่งแย่ง
ระหว่างสิ่งมีชีวิต

ต่างชนิดกัน

4. หลักการของฮัฟเฟเกอร์ (Huffaker, 2501) กล่าวว่า
สิ่งมีชีวิตที่เป็นเหยื่อและผู้ล่าไม่

สามารถที่จะอยู่ร่วมกันได้ตลอดไป ยกเว้นในกรณีที่ี่สิ่งแวดล้อมนั้นไม่สามารถมีความสอด

คล้องเป็นเนื้อเดียวกัน

5. หลักการของเมย์ (May, 2517) กล่าวว่า
ผลของปัจจัยต่างๆ ขึ้นอยู่กับความหนาแน่น

ของประชากร การรักษาเสถียรภาพของขนาดประชากรทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของ

จำนวนประชากรเป็นวงจร หรือเกิดความผิดปกติ ซึ่งขึ้นอยู่กับระดับความสัมพันธ์ที่ไม่เป็น

เส้นตรงระหว่างประชากรในวงจรอายุปัจจุบันกับวงจรอายุที่ผ่านมาหนึ่งช่วง

6. หลักการของลินเดอร์มานน์ (Lindermann, 2485) กล่าวว่า พลังงานที่สามารถนำไป

ใช้ประโยชน์ได้จะลดลงในแต่ละขั้นของการกินกันเป็นทอดๆ

ระบบนิเวศหนึ่ง ๆ นั้น
ประกอบด้วยบริเวณที่สิ่งมีชีวิตดำรงอยู่ และกลุ่มประชากรที่มีชีวิตอยู่ในบริเวณดังกล่าว
พืชและโดยเฉพาะสัตว์ต่าง ๆ
ก็ต้องการบริเวณที่อยู่อาศัยที่มีขนาดอย่างน้อยที่สุดที่เหมาะสม
ทั้งนี้เพื่อว่าการมีชีวิตอยู่รอดตลอดไป ยกตัวอย่างเช่น
สระน้ำแห่งหนึ่งเราจะพบสัตว์และพืชนานาชนิด
ซึ่งสามารถปรับตัวให้เข้ากับบริเวณน้ำที่มันอาศัยอยู่โดยมีจำนวนแตกต่างกัน
ไปตามแต่ชนิด สระน้ำนั้นดูเหมือนว่าจะแยกจากบริเวณแวดล้อมอื่น ๆ ด้วยขอบสระ
แต่ตามความเป็นจริงแล้วปริมาณน้ำในสระสามารถเพิ่มขึ้นได้ โดยน้ำฝนที่ตกลงมา
ในขณะเดียวกันกับที่ระดับผิวน้ำก็จะระเหยไปอยู่ตลอดเวลา
น้ำที่ไหลเข้ามาเพิ่มก็จะพัดพาเอาแร่ธาตุและชิ้นส่วนต่าง ๆ
ของพืชที่เน่าเปื่อยเข้ามาในสระตัวอ่อนของยุงและลูกกบตัวเล็ก ๆ อาศัยอยู่ในสระน้ำ
แต่จะไปเติบโตบนบก นกและแมลงซึ่งมีถิ่นที่อยู่นอกสระก็จะมาหาอาหารในสระน้ำ
การไหลเข้าของสารและการสูญเสียสารเช่นนี้จึงทำให้สระน้ำเป็นระบบเปิดระบบ หนึ่ง                                                                                                  หาก มีแร่ธาตุไหลเข้ามาเพิ่มขึ้น
ก็จะทำให้การเจริญเติบโตของพืชเพิ่มมากขึ้น เช่น
ไฟโตแพลงตันหรือพืชน้ำที่อยู่ก้นสระ ปริมาณสัตว์จึงเพิ่มมากขึ้นด้วย
เพราะมีอาหารอุดมสมบูรณ์ แต่เมื่อปริมาณสัตว์เพิ่ม
ปริมาณของพืชที่เป็นอาหารก็จะค่อย ๆ น้อยลง ทำให้ปริมาณสัตว์ค่อย ๆ ลดตามลงไปด้วยเนื่องจากอาหารมีไม่พอ
ดังนั้นสระน้ำจึงมีความสามารถในการที่จะควบคุมตัวของมัน
(Self-regulation) เองได้ กล่าวคือ
จำนวนและชนิดของสิ่งมีชีวิตทั้งหลายที่อยู่ในสระน้ำจะมีจำนวนคงที่
ซึ่งเราเรียกว่ามีความสมดุล                  สระ
น้ำนี้ จึงเป็นหน่วยหนึ่งของธรรมชาติที่เรียกว่า "ระบบนิเวศ"
(Ecosystem) ซึ่งกล่าวได้ว่าระบบ นิเวศหนึ่ง ๆ นั้น
เป็นโครงสร้างที่เปิดและมีความสามารถในการควบคุมตัวของมันเอง
ประกอบไปด้วยประชากรต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมที่ไร้ชีวิต
ระบบนิเวศเป็นระบบเปิดที่มีความสัมพันธ์กับบริเวณแวดล้อมโดยมีการแลกเปลี่ยน สาร
และพลังงาน ดังนั้นจึงมีความสัมพันธ์กับระบบนิเวศอื่น ๆ ที่อยู่                                             ระบบนิเวศอาจมีขนาด ใหญ่ระดับโลก
คือ ชีวาลัย (biosphere) ซึ่ง
เป็นบริเวณที่ห่อหุ้มโลกอยู่และสามารถมีขบวนการต่าง ๆ
ของชีวิตเกิดขึ้นได้หรืออาจมีขนาดเล็กเท่าบ่อน้ำแห่งหนึ่ง แต่เราสามารถจำแนกระบบนิเวศออกเป็นกลุ่ม
ๆ ได้ ดังนี้

1.    ระบบ
นิเวศทางธรรมชาติและใกล้ธรรมชาติ (Natural and seminatural ecosystems)
เป็นระบบที่ต้องพึ่งพลังงานจากดวงอาทิตย์ เพื่อที่จะทำงานได้

1.1 ระบบนิเวศแหล่งน้ำ (Aguative
cosystems)

1.1.1 ระบบนิเวศทางทะเล เช่น มหาสมุทรแนวปะการัง
ทะเลภายในที่เป็นน้ำเค็ม

 นิเวศชาย ฝั่งทะเล

            
ระบบนิเวศชายฝั่งทะเล (Coastal Ecosystems) หมายถึงระบบนิเวศที่มีความสัมพันธ์กันทั้งระบบนิเวศและระบบนิเวศทะเล
(Terrestrial-Marine Ecosystems) ประกอบด้วยระบบนิเวศป่าบก แม่น้ำลำคลอง
ทะเลสาบชะวากทะเล ป่าชายเลน หาดเลน แนวหญ้าทะเล และปะการัง เป็นต้น ลักษณะพิเศษ
คือ ส่วนแผ่นดินเป็นพื้นที่น้ำทะเลมีอิทธิพลถึง โดยพิจารณาจากคุณลักษณะของดินและพืชพรรณส่วนพื้นที่น้ำนั้นได้รับอิทธิพลจาก
แผ่นดิน ซึ่งภายในพื้นที่ลุ่มน้ำบางปะกง-ปราจีนบุรี ครอบคลุมพื้นที่ป่าชายเลนกลุ่มสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศชายฝั่ง
ทรัพยากรประมงทะเล การกัดเซาะและตกตะกอนชายฝั่ง เป็นต้น

1.2 ระบบนิเวศบนบก (Terresttrial ecosystems)

1.2.1 ระบบนิเวศกึ่งบก เช่น ป่าพรุ

1.2.2 ระบบนิเวศบนบกแท้
เช่น ป่าดิบ ทุ่งหญ้า ทะเลทราย

2.   
ระบบ นิเวศเมือง-อุตสาหกรรม
(Urbanindustral ecosystems)

เป็นระบบที่ต้องพึ่งแหล่งพลังงานเพิ่มเติม เช่น น้ำมันเชื้อเพลิง
พลังนิวเคลียร์ เป็นระบบนิเวศที่มนุษย์สร้างขึ้นมาใหม่

           
                 
   ระบบนิเวศเมือง – อุตสาหกรรม

3. ระบบนิเวศเกษตร
(agricultural ecosystems) เป็นระบบที่มนุษย์ปรับปรุงเปลี่ยน

แปลงระบบนิเวศทางธรรมชาติขึ้นมาใหม่

ระบบ
นิเวศและประโยชน์ของทุ่งน้ำจืด

         
น้ำ เป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดของระบบนิเวศทุ่งน้ำจืด
ทั้งในด้านการกำเนิดและการดำรงอยู่ น้ำภายในทุ่งเป็นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์ขนาดเล็กที่มอง
ด้วยตาเปล่าไม่เห็น จนถึงสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่
การที่น้ำถูกระบายผ่านทุ่งน้ำจืดเคลื่อนที่ได้ช้า
เพราะลักษณะภูมิประเทศอันเป็นที่ราบ ทำให้สิ่งที่แขวนลอยและตะกอนดินต่างๆ
ที่ไหลมากับน้ำ เกิดการตกตะกอนเป็นธาตุอาหารให้กับพืชน้ำ สัตว์ชนิดต่างๆ
ทั้งที่มีขนาดเล็กและขนาดใหญ่ขึ้นจะกินพืชและสัตว์เล็กๆ เป็นอาหาร เหยี่ยว งู
ปลาไหล นาก ฯลฯ จะกินสัตว์น้ำ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก และสัตว์เลื้อยคลาน
เป็นอาหารอีกต่อหนึ่ง ( วาทิตย์ เจริญศิริ, 2534 )

1. เก็บกักน้ำใต้ดิน                                                 

2. ปลดปล่อยน้ำใต้ดิน                                                                                     

3. ควบคุมไม่ให้เกิดน้ำท่วม

4. ป้องกันการกัดเซาะชายฝั่งทะเล

5. กักเก็บตะกอน

6. สะสมและปลดปล่อยธาตุอาหาร

7. เป็นส่วนหนึ่งของลูกโซ่อาหาร

8. เป็นที่อยู่อาศัยของปลา

9. เป็นพื้นที่พักผ่อนหย่อนใจที่มีศักยภาพ