การที่จีนหวนกลับมาผลิตเครื่องเคลือบชั้นดีกลายเป็นที่นิยมมากกว่า   อีกทั้งราชสำนักเหม็งก็หันกลับมาส่งเสริมพ่อค้าจีนในการค้าทางทะเล  ประกอบกับโฉมหน้าของการค้าในอยุธยาเปลี่ยนไป  เมื่อชาวตะวันตกที่เคยมาค้าขายนั้นสามารถเรียกร้อง  หรือกำหนดประเภทสินค้าที่ต้องการ  และในบางกรณีเริ่มแสดงบทบาททางการเมืองในพื้นภูมิภาคนี้ สำหรับชาวตะวันตกแล้วสินค้าอย่างอื่นที่ผ่านตลาดค้าที่อยุธยาดูจะเป็นที่ ต้องการมากกว่าเครื่องสังคโลก   แม้จะมีหลักฐานกล่าวถึงพ่อค้าดัทช์สั่งซื้อเครื่องถ้วย     สมัยพระเจ้าทรงธรรม   เครื่องถ้วยดังกล่าวอาจมิใช่หมายถึงเครื่องสังคโลกก็ได้ เมื่อเทียบสัดส่วนของสินค้าในเรือจมบางลำปลายสมัยอยุธยา   สินค้าอื่นกลับเป็นที่ต้องการมากกว่าด้วยเหตุนี้เงื่อนไขของการค้าสังคโลกจึงเปลี่ยนไป

ประการที่ 1

สินค้าไม่เป็นที่ต้องการดังก่อน  โดยเฉพาะอย่างยิ่งรสนิยมของไพร่สามัญซึ่งเพิ่มมากขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยา ตอนกลาง  และบรรดาชนไพร่ซึ่งอยู่ตามเมืองชายฝั่งทะเลต่าง ๆ เปลี่ยนความนิยม  หรือให้ความนิยมกับเครื่องปั้นดินเผาซึ่งเผ็นเครื่องใช้สามัญทั่วไปมากกว่า  สภาวะเช่นนี้สัมพันธ์กับการที่ตลาดลดความต้องการลงด้วยเงื่อนไขอื่น ๆ เช่น มีความต้องการหนังสัตว์ งาช้าง และผลิตผลจากป่าชนิดต่าง ๆ มากกว่า ในบางครั้งข้าวเป็นสินค้าที่ต้องการเป็นกรณีพิเศษ

ประการที่ 2

ศักยภาพในการส่งเสริมของรัฐอยุธยาด้อยถอยลง  ความรุ่งเรืองทางการค้าช่วงหลังอาศัยช่าวต่างประเทศดำเนินการค้าเองอยู่ไม่น้อย   แม้ว่าโดยระบบแล้วการค้าอยุธยาต้องผ่านพระคลังสินค้าก็ตาม   เงื่อนไขเช่นนี้แตกต่างจากช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 – 22 ซึ่งอยุธยามีบทบาททางการค้าเองโดยอาศัยชาวจีนในการเดินเรือ  แต่เรือนั้นเป็นอภิสิทธิ์ของรัฐแน่นอน   วัตถุอย่างหนึ่งพบเป็นจำนวนมากในเรือซากเรือจมบางลำคือ ตะกั่วนม (บางคนสันนิษฐานว่าเป็นอับเฉาเรือ) ที่จริงแล้วตะกั่วเป็นสินค้าต้องห้าม  ผูกขาดโดยรัฐเท่านั้น การพบตะกั่วจำนวนมากในเรือ   นอกจากแสดงว่า ตะกั่วเป็นสินค้าชนิดหนึ่งแล้ว ยังหมายถึงอภิสิทธิ์ทางการค้าของเรือลำนั้นอีกด้วย     โดยนัยนี้เราอาจบอกได้ว่า การค้าสังคโลกของสยามเป็นการค้าระบบผูกขาดโดยรัฐ  แม้เปิดช่องให้เอกชนเจ้าขุนมูลนายเช่นใดก็ตามการค้ากับชุมชนโพ้นทะเลต้อง  อาศัยต้นทุนทางด้านทรัพยากรทุกรูปแบบสูงไม่สามารถยืนยงได้ถ้าปราศจากซึ่ง   การสนับสนุนของรัฐ ชุมชนอุตสาหกรรมซึ่งเคยผลิตสินค้าส่งไปขายจำนวนมาก   ยิ่งต้องการความสนับสนุนจากรัฐ จึงจะยืนหยัดอยู่ได้ ในเรื่องที่ว่าการค้าสังคโลกเสื่อมถอยลงเพราะไม่เป็นที่ต้องการของตลาดช่วง นั้นนับว่าสำคัญ   โดยเฉพาะอย่างยิ่งลูกค้าตามชุมชนชายฝั่งอ่าวไทยนิยมสินค้าเครื่องปั้นดินเผาจากแหล่งอื่น  ซึ่งผลิตได้ปริมาณมากกว่า  และราคาย่อมต้องถูกกว่าด้วย ปรากฎการณ์เช่นนี้สะท้อนสภาวะการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของผู้คน บ้านเมืองชุมชนตอนนั้นว่า   เติบโตและมีชนไพร่สามัญหนาแน่นกว่าเดิม   พิจารณาจากเกณฑ์ทัพรับศึกแต่ละครั้งกวาดต้อนผู้คนได้มากมายจากหัวเมืองสำคัญ   ทั้งในบริเวณลุ่มน้ำเจ้าพระยาภาคกลางตอนบนตอนล่าง   การขยายชุมชนจากอยุธยาตามลำน้ำออกสู่อ่าวไทย    มีการตั้งถิ่นฐานชุมชนเพิ่มมากบางแห่งจนต้องประกาศยกเป็นเมือง  มีการขุดคูคลองสร้างทางคมนาคมเชื่อมโยงชุมชนเหล่านั้นเช่นที่ นนทบุรี  ปทุมธานี  นครชัยศรี  ธนบุรี  บางกอก  จันทบุรี  ชลบุรี ตลอดจนเมืองต่าง ๆ ที่เติบโตตามชายฝั่งทะเลทางใต้จนอยุธยาต้องส่งเสริมให้ตั้งหัวเมืองสำคัญและ ศูนย์กลางขึ้น เช่นที่พัทลุงและนครศรีธรรมราช เป็นต้น ย่อมยืนยันถึงการเกิดไพร่สามัญอีกมากมายในบรรดาเมืองทั้งหลาย  ไพร่ใหม่ย่อมมีรสนิยมและวัฒนธรรมในการเลือกใช้เครื่องปั้น  ดินเผาของตนเอง