สังคโลกเป็นคำเรียกเครื่องเคลือบเนื้อแกร่งโดยทั่วไปของไทย ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 17 ถึง ต้นพุทธศตวรรษที่ 22 ที่ผลิตที่อาณาจักรสุโขทัย สันนิษฐานสังคโลก น่าจะมีที่มาดังนี้

1.สังคโลก หรือ สังกโลก อาจมาจากชื่อ สวรรคโลก ที่เป็นชื่อของ เมืองศรีสัชนาลัยในสมัยอยุธยาตั้งแต่ สมัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.1991-2031) ซึ่งระยะนี้ เป็นระยะที่เครื่องปั้น ของเตาที่ศรีสัชนาลัยกำลังเจริญ(เปลี่ยนจากอุตสาหกรรมระดับเล็กมาสู่ระดับเมือง)มีการส่งเป็นสินค้าออกอย่างกว้างขวางและแพร่หลายเป็นที่รู้จักของพ่อค้าต่างชาติเป็นอย่างดี จนเรียกชื่อว่า เครื่องถ้วยของสวรรคโลก และต่อมากร่อนลงเหลือเพียงสวรรคโลกและเพี้ยนเป็นสังกโลกในที่สุด มีนักวิชาการกล่าวว่ามีภาษาญี่ปุ่น ออกเสียงคล้ายกับคำว่า สังกโลก คือ "ซันโกโลกุ" ใน ภาษาจีนแมนดาริน เรียกซุ่งเจียโล จีนซัวเถา เรียก ซุงกาโลก

2.มาจาก คำว่า ซ้องโกลก (แปลว่าเครื่องถ้วยซ้อง คำว่า ซ้อง หมายถึง ราชวงศ์ซ้อง โกลก หมายถึง เตา รวมแปลว่า เตาแผ่นดินซ้อง ซึ่งหมายถึงช่างทำเครื่องถ้วยซ้องเป็นคนมาตั้งเตาทำขึ้น และรูปแบบของสังคโลกยุคแรกก็มีอิทธิพลของเครื่องถ้วยซ้อง

ในปัจจุบัน ข้อสันนิฐานตามข้อ 1 มีการยอมรับว่าเป็นไปได้มากกว่า                                                                       

 

                                                                              

วิวัฒนาการของเตาเผาสังคโลกระยะต่างๆ

วิวัฒนาการของเตาเผาในอณาจักรสุโขทัยแบ่งตามลำดับได้ ดังนี้

 

1.เตาขุดหรือเตาใต้ดิน
2.เตาบนดิน(ผนังยาดินเหนียว)
3.เตาอิฐบนดินระยะแรก
4.เตาอิฐบนดินระยะสุดท้าย

รายละเอียดเกี่ยวกับเตาเผาระยะต่างๆ

 

1.เตาขุดหรือเตาใต้ดิน การสร้าง ขุดเป็นโพรงลงไปในเนินดินธรรมชาติ หรือตามผนังริมคลองหรือ ริมฝั่งแม่น้ำยม
- เป็นเตาชนิดระบายความร้อนไหลผ่านแนวนอนหรือเฉียงขึ้นเล็กน้อย
- ตัวเตามีรูปด้านตัด เกือบกลม คล้ายโพรงสัตว์
- ผนังเตาเป็นดินธรรมฃาติ
- พื้นเตาของห้องภาชนะกับห้องไฟ ไม่แยกออกจากกัน ไม้มีคันกันไฟ เพียงแต่ห้องไฟอยู่ต่ำกว่าพื้น เตา เล็กน้อย
- เตาชนิดนี้เมื่อมีการเผาช้ำๆกันหลายๆครั้ง บริเวณที่เป็นรอยต่อ ระหว่างระยะปลายเปลวไฟของห้อง ไฟ กับห้องภาชนะบนพื้นเตา เกิดมีการจับตัวของเศษภาชนะที่แตกหักเ ศษไม้ ถ่าน ดิน ก่อเป็นแนว คันกั้นไฟเตี้ยๆพาดขวางตัวเตา ทำให้เกิดเป็นคันกั้นไฟโดยบังเอิญ ตัวอย่างของเตาชนิด ได้แก่ เตาที่อยู่ในชั้นทับถมลึกสุดของเนินเตาเผา มีอายุใช้งานราว พุทธศตวรรษที่ 17

2.เตาบนดิน(ผนังยาดินเหนียว) เป็นพัฒนาการจากเตาขุดใต้ดินที่เริ่มดีขึ้นมีการแยกห้องไฟกับห้องภาชนะโดยการขุดเป็นตระพัก ต่ำลงไป อย่างชัดเจน
- ผนังเตามีการโบกพอกด้วยดินเหนียวเป็นชั้นหนาเพื่อเป็นฉนวนกันความร้อนที่จะสูญเสียไปจาก เตาเผา
- ด้านตัดของตัวเตา เป็นรูปครึ่งวงกลมหลังคาเป็นวงโค้ง
- พื้นเตาเป็นเส้นตรง บางเตาที่ช่วงต่อระหว่างโค้งหลังคากับพื้นเตาเกือบเป็นมุมฉาก
- ขนาดของเตามีความยาว3-6เมตร
- ผลิตภัณฑ์ของเตากลุ่มนี้ คือ เครื่องถ้วยเชลียงหรือเครื่องถ้วยมอญ และเครื่องปั้นดินเผาเนื้อแกร่งไม่เคลือบประเภท ไห จาน ชาม

3.เตาอิฐบนดินระยะแรก
- เป็นเทคโนโลยีเตาเผาในระยะที่2 เป็นเตาเผาชนิด ระบายความร้อนไหลผ่านแนวนอน เตาอิฐบนดินมีขนาดใหญ่กว่าเตาขุดใต้ดินสร้างอยู่บนดินถมเดิม ซึ่งส่วนมากอยู่ในที่น้ำท่วมไม่ถึง และมีจำนวนมากที่สร้างทับลงบนซากเตาใต้ดินระยะแรก
- โครงสร้างเตา ก่อผนังด้านข้างหลังคาเตาและปล่องไฟ ด้วยก้อนดินดิบก้อนเล็กๆ
- ขนาดเตากว้างประมาณ2.5เมตร
- เตาแบบนี้เป็นเตา ที่พัฒนามาจากแบบแรกๆทำให้มีความแข็งแรงและประหยัด สามารถควบคุม อุณหภูมิได้ดีกว่า และมีอายุการใช้งานยาวนานกว่าเตาในระยะแรก
- ผลิตภัณฑ์ของเตาประเภทนี้คือ เครื่องเคลือบประเภทจาน ชาม เขียนลายสีดำใต้เคลือบสีเขียวใส ซึ่งเป็นต้นแบบของในกลุ่มชามลายปลา ที่เป็นสินค้าส่งออก และเครื่องเคลือบสีขาวน้ำนม และ น้ำตาลรูปทรงต่างๆมีอายุการใช้งานราวพุทธศตวรรษที่ 19 - 20

4. เตาอิฐบนดินระยะสุดท้าย
- เป็นเตาอิฐขนาดใหญ่ที่มีพัฒนาการต่อเนื่องมาจากเตาอิฐระยะที่2 แต่เป็นเตาขนาดใหญ่โต เผา เครื่องถ้วยได้คราวละมากๆ
-โครงสร้างก่อด้วยอิฐแผ่นใหญ่ เตาส่วนมากสร้างทับลงไปบนเตาอิฐระยะที่2 การก่อสร้างมีการเรียงอิฐเชื่อมต่อกัน ในระบบวงโค้งอาร์ค อย่างชำนาญ อันเป็นผลมาจากประสบการณ์ ในการ สร้างเตารุ่นก่อนๆมาแล้วเกือบ200ปีนั่นเอง
- เตาแบบนี้มีความยาวเฉลี่ย8-9เมตร กว้าง3-3.8เมตร ส่วนมากมีการซ่อมแซ่มเปลี่ยนแปลงวัสดุ โครงสร้าง หลายต่อหลายครั้งในช่วงเวลาที่มีการผลิตเครื่องสังคโลกคราวละมากๆ เมื่อเตาชำรุด และต้องซ่อมแซมช่างไม่มีเวลาผลิตวัสดุประเภทอิฐ ชนิดที่ใช้สร้างเตาโดยตรง เราจึงมักพบว่ามี การใช้อิฐจากเตาเผาเก่าบ้าง กี๋ท่อที่ชำรุดบ้าง ในการซ่อมแซมเตาเผาบริเวณที่พบมากคือ ผนังด้านข้างห้องภาชนะและผนังห้องไฟ ซึ่งห้องไฟของเตาอิฐบนดินระยะสุดท้ายนี้มี ขนาด ราว1/4 ของพื้นที่เตา เตาแบบนี้มีอายุการใช้งานมากกว่า10ปีขึ้นไป - ผลิตภัณฑ์ของเตาเผาแบบนี้ มีมากมายหลายประเภท และเป็นสังคโลกในกลุ่มสินค้าส่งออกเกือบทั้งหมด
- เตาแบบนี้เป็น เตาอิฐขนาดใหญ่ที่ใช้ในการผลิต ในระดับอุตสาหกรรมอย่างแท้จริง มีอายุการใช้ งานราวพุทธศตวรรษที่20-21