พระราชกรณียกิจที่สำคัญของรัชกาลที่ ๕

ภาพจาก http://learners.in.th/file/chaloemkwan/166897.jpg

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้รับยกย่องว่าเป็นนักปฎิรูปเปลี่ยนแปลงประเทศ จากแบบเก่ามาสู่แบบใหม่

ทรงเป็นผู้นำในการปรับปรุงขนบธรรมเนียมประเพณี ระบบสังคม และระบอบการปกครองของไทยให้ทันสมัยทัดเทียมอารยประเทศ

เช่น ทรงเปลี่ยนแปลงการปกครองจากรูปแบบจตุสดมภ์ (เวียง วัง คลัง นา) มาสู่รูปแบบการปกครองซึ่งเป็นต้นแบบของการปกครอง

ในปัจจุบันที่เป็นระบบกระทรวง นับเป็นการกระจายพระราชอำนาจจากพระมหากษัตริย์ไปยังเสนาบดี อธิบดี

และเจ้ากรมให้เข้ามามีส่วนในการบริหารประเทศมากขึ้นตามลำดับ

        ทรงประกาศเลิกทาส ระบบทาสในไทยมีมานานตั้งแต่ก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา ซึ่งจากกฎหมายตรา 3 ดวง

ที่บัญญัติขึ้นในรัชกาลที่ 1 ได้แบ่งแยกทาสไว้เป็น 7 ประเภทด้วยกัน พระองค์ทรงมีพระราชดำริอยากเห็นคนไทยมีสิทธิเสมอภาคกัน

ทุกคน จนในปีพุทธศักราช 2452 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้ตราประมวลกฎหมายลักษณะอาญา

ร.ศ.127 กำหนดว่าผู้ใดจะเอาคนลงเป็นทาส นอกจากที่ได้รับการยกเว้นตามพระราชบัญญัติ ร.ศ.124 อีกไม่ได้ หากผู้ใดฝ่าฝืน

จะต้องจำคุกตั้งแต่ 1-7 ปี และปรับตั้งแต่ 100 ถึง 1,000 บาท ซึ่งนับเป็นการปลดปล่อยทาสทั่วประเทศอย่างเด็ดขาด

รวมระยะเวลาที่ทรงดำเนินการปลดปล่อยเลิกทาสให้เป็นอิสระตามพระราชประสงค์นี้ใช้เวลานานถึง 35 ปี

        นอกจากนี้ทรงโปรดให้ปรับปรุงการสาธารณูปโภคและสาธารณูปการ เช่น การประปา การรถไฟ และการไปรษณีย์-โทรเลข

ทรงวางระเบียบทางด้านเศรษฐกิจเสียใหม่ เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพบ้านเมือง เห็นได้จากการทรงตั้งกรมธนบัตรขึ้น

มีการใช้ระบบเงินตราใหม่ โดยยกเลิกการใช้เงินพดด้วยด้วย ทรงประกาศให้เลิกโรงบ่อนเบี้ยและปิดโรงหวยต่าง ๆ ทรงให้ตรา

พระราชบัญญัติทองคำ เพื่อเป็นการรักษาเสถียรภาพของอัตราการแลกเงินตราระหว่างประเทศและเงินต่างประเทศ

มีการจัดทำงบประมาณแผ่นดิน จัดตั้งธนาคารขึ้นเป็นครั้งแรกด้วยเงินทุนของคนไทย ธนาคารแห่งนี้เรียกว่า “แบ็งค์สยามกัมมาจล”

         ด้านการทหาร ทรงให้จัดตั้งโรงเรียนมหาดเล็กรักษาพระองค์ขึ้นเป็นครั้งแรก เพื่อทำการฝึกหัดทหารแบบยุโรป

และเพื่อเป็นแบบอย่างในการจัดกรมกองทหารของกรมอื่น ๆ ด้วย ด้านการศาล ทรงให้จัดตั้งกระทรวงยุติธรรม และให้ตรา พ.ร.บ.

จัดการศาลสถิตยุติธรรมขึ้น เพื่อใช้เป็นหลักปฎิบัติในการพิจารณาพิพากษาคดี

        พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงทำการปรับปรุงระเบียบประเพณีและวัฒนธรรมหลายประการเพื่อให้เหมาะสม

กับสภาพการณ์ในรัชสมัยของพระองค์ อาทิเช่น ทรงให้ยุบเลิกตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลหรือวังหน้า

พร้อมกับทรงสถาปนาตำแหน่งสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมารขึ้นแทน ทรงยกเลิกประเพณีหมอบคลาน

และคุกเข่าในเวลาเข้าเฝ้า ทรงให้ข้าราชการแต่งกายในชุดราชปะแตนเวลาเข้าเฝ้าฯ หรือเวลาที่เข้าร่วมในงานพระราชพิธีต่าง ๆ

และทรงมีพระราชปรารถต่อสมาชิกในพระราชวงศ์ว่า พระองค์ไม่ทรงมีพระราชประสงค์จะให้มีการเสกสมรสกันเองระหว่างพระราชโอรส

และพระราชธิดา แม้จะต่างพระชนนีกันก็ตาม ทั้งนี้ด้วยเหตุผลทางการแพทย์

        พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระประชวรด้วยพระโรคพระวักกะพิการ และเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม

พุทธศักราช 2453 ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน ขณะนั้นทรงมีพระชนมายุ 58 พรรษา รวมเวลาที่อยู่ในสิริราชสมบัตินับได้ 42 ปีเศษ

ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธิดารวมทั้งสิ้น 77 พระองค์