ระบบประสาทออโตโนมิก หรือระบบประสาทอัตโนวัติ ( Autonomic Nervous  System = ANS )

     เป็นระบบประสาทที่ต้องควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อเรียบ กล้ามเนื้อหัวใจและต่อมต่างๆ ( ระบบประสาทนอกอำนาจจิตใจ)เป็นระบบประสาทที่แฝงตัวอยู่ในระบบประสาทกลางและระบบประสาทรอบนอก ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะในร่างกาย การทำงานของอวัยวะซึ่งระบบประสาทนี้ควบคุมควบคุมจะเป็นไปโดยอัตโนมัติและอยู่นอกอำนาจจิตใจ

ระบบประสาทอัตโนวัติ ประกอบด้วยระบบย่อยอีก  2  ระบบ คือ

• ระบบซิมพาเธติก ( Sympathatic  nerve )ได้แก่ เส้นประสาทที่ออกจากไขสันหลังบริเวณอกและบริเวณเอว ทำหน้าที่เกี่ยวกับการตื่นตัว เช่น  ขนลุก หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออก  กระเพาะลำไส้ไม่บีบตัว ฯลฯ
• ระบบพาราซิมพาเธติก( parasympathatic )ได้แก่เส้นประสาทที่ออกจากสมองคู่ที่ 3 , 7, 9 และ  10 ( ส่วนใหญ่ออกจาก medulla  oblongata ) และเส้นประสาทที่ออกจากไขสันหลังบริเวณกระเบนเหน็บ

            ระบบประสาท  2  ระบบนี้จะทำงานตรงกันข้ามกันแบบแอนตาโกนิซึม เพื่อให้เกิดภาวะสมดุล โดยระบบพาราซิมพาเธติก จะทำหน้าที่ลดอัตราการทำงานของอวัยวะให้กลับสู่สภาพปกติ ( ระบบซิมพาเธติกเป็นเสมือนเบรค  ทำให้การทำงานของอวัยวะต่างๆ ดำเนินไปตัราปกติตารางเปรียบเทียบข้อแตกต่างระหว่างประสาทซิมพาเธติกและพาราซิมพาเทติก

ระบบประสาทซิมพาเธติก

•      มีศูนย์กลางแฝงอยู่ในไขสันหลังบริเวณอกและบั้นเอว
•      ปมประสาทซิมพาเธติกอยู่ศูนย์สั่งการทำให้เส้นประสาทนำคำสั่งหน้าไซแนปส์ สั้นกว่าเส้นประสาทหลังไซแนปส์
•      ปลายประสาทแอกซอนหลังไซแนปส์สร้างสารเคมี  noradrenalin

ระบบประสาทพาราซิมพาเธติก  

• มีศูนย์กลางอยู่ทีสมอง ส่วนของเมดุลลาออบลองกาตา และไขสันหลังบริเวณกระเบนเหน็บ
• ปมประสาทพาราซิมพาเธติกอยู่ไกลศูนย์ประสาทแต่อยู่ใกล้ผน่วยปฏิบัติงาน ทำให้เส้นประสาทนำคำสั่งหน้าไซแนปส์ ยาวกว่าหลังไซแนปส์
• ปลายประสาทแอกซอนหลังไซแนปส์ สร้างสารเคมี acetycholine

http://www.biocomtech.com/hrvscientific  

 

ข้อควรทราบ

-   หน่วยปฏิบัติงานบางอย่าง เช่น ต่อมหมวกไตชั้นในและต่อมเหงื่อ มีแต่ ซิมพาเธติก เท่านั้น ไม่มีพาราซิมพาฌะติก

-  หน่วยปฏิบัติงานบางอย่าง เช่น ต่อมน้ำลาย ระบบซิมพาเธติกและระบบพาราซิมพาเธติก จะเสริมฤทธิ์กัน คือจะช่วยให้ต่อมน้ำลายหลั่งน้ำลาบมากขึ้น

-  ระบบประสาทอัตโนวัติ จะมีหน่วยปฎิบัติวานที่อยู่นอกอำนาจจิตใจ ได้แก่ กล้ามเนื้อเรียบของอวัยวะต่างๆ และกล้ามเนื้อหัวใจและจากศูนย์สั่งงานไปยังหน่วยปฏิบัติงาน อย่างน้อยจะต้องมีเซลล์ประสานนำคำสั่งจำนวน  2  เซลล์

- หน่วยที่ปฏิบัติงานเดียวกันของระบบประสาทอัตโนมัติจะมีเส้นประสาทนำคำสั่ง มาควบคุม 2  เส้น คือ ซิมพาเธติกและพาราซิมพาเธติก ซึ่งจะทำงานร่วมกันแต่ตรงกันข้ามกัน

-  ระบบประสาทอัตโตมัต มีวงจรการเรียงตัวคล้ายกับเส้นประสาทไขสันหลัง แต่แตกต่างกันที่หน่วยปฏิบัติงานของเส้นประสาทไขสันหลังจะอยู่ในกล้ามเนื้อและตามข้อ โดยแอกซอน จะทำหน้าที่บังคับการหดตัวของอวัยวะภายใน ( กล้ามเนื้อเรียบและกล้ามเนื้อหัวใจ ) จึงเกี่ยวกับการทำงานของอวัยวะภายใน