1.คำมูล = คำดั้งเดิม เช่น กา เธอ วิ่ง วุ่น ไป มา

2.คำซ้ำ = คำมูล 2 คำที่เหมือนกันทุกประการ คำที่สองเราใส่ไม้ยมกแทนได้ เช่น วิ่งวิ่ง(วิ่งๆ) น้องน้อง(น้องๆ)
ที่ต้องระวัง
     1. คำซ้ำในร้อยกรองไม่ใช้ไม้ยมก
     2.อย่าใช้ในไม้ยมกในคำต่อไปนี้ เพราะไม่ใช่คำซ้ำ นาน (แปลว่าต่างๆ) จะจะ(แปลว่าชัด) ไวไว(ชื่ออาหาร)
     3.บางทีคำที่เหมือนกันมาชิดกัน ไม่ใช่คำซ้ำเพราะความหมายไม่เหมือนกัน เช่น เขามีที่ที่บางนา(land, at)

3.คำซ้อน(คำคู่) คำมูลที่มีความหมายเหมือนหรือคล้ายไม่ก็ตรงข้ามมารวมกัน เช่น เก็บออก จิตใจ ผู้คน สร้างสรรค์ ขนมนมเนย ถ้วยชาม แข็งแรง เด็ดขาด ตัดสิน ดึงดัน ชั่วดี ถี่ห่าง

4.คำประสม คำมูล 2 คำมารวมกันเป็นคำใหม่ และคำใหม่นั้นมีเค้าความของคำเดิมที่นำมารวมกันเช่น น้ำพริปลาทู ขนมปัง ไส้กรอก ไก่ย่าง ผ้าพันคอ เข็มฮีกยา เลือกตั้ง เจาะข่าว โหมโรง ปากหวาน
ที่ต้องระวัง
คำประสมต้องเป็นคำใหม่(ไม่ใช่คำที่เรามาขยายกันนะ)
เช่น เทียนไข(เทียนชนิดหนึ่ง) = คำประสม ,เทียนหัก ไม่ใช่คำประสม ;เตารีด เตาถ่าน เป็น แต่ เตาเก่า ไม่เป็น

5.คำสมาส คำบาลี+สันสกฤต 2 คำมารวมกัน (บาลีทั้งคู่ก็ได้ สันสกฤตทั้งคู่ก็ได้ คำบาลี+สันสกฤตก็ได้)
ที่ต้องระวังถ้าคำที่เอามารวมกันเป็นคำภาษาอื่นที่ไม่ใช่ภาษาบาลี สันสกฤต ก็จะไม่ใช่คำสมาส
เช่น ราชวัง ทุนนิยม สรรพสินค้า คุณค่า พระเจ้า พลเมือง ที่ขีดเป็นคำไทย
คริสต์จักร เคมีภัณฑ์ ที่ขีดเป็นภาษาอังกฤษ ราชดำเนิน ที่ขีดเป็นคำเขมร
วิธีสังเกตคำสมาสอย่างง่าย คือคำสมาสจะอ่านเนื่องเสียงระหว่างคำ ก็คือเวลาอ่านตรงกลางจะออกเสียงสระด้วย เช่น ราช(ชะ)การ อุบัติ(ติ)เหตุ ธาตุ(ตุ)เจดีย์ แพทย(ทะยะ)ศาสตร์ กุมาร(ระ)เวช กิจ(จะ)กรรม
จะมียกเว้นบ้างบางคำเช่น รสนิยม(รด-นิ-ยม)ไม่อ่านสะ ปรากฎการณ์ (ปรา-กด- กาน) เหตุการณื สุขศาลา

6.คำสนธิ คำสมาสประเภทที่เราเอาพยัญชนะตัวสุดท้ายของคำหน้าไปแทนที่"อ"ตัวแรกของคำหลัง เช่น
ชล+อาลัย = ชลาลัย ศิลป + อากร = ศิลปากร
วิธีการจะดูว่าคำไหนเป็นคำสมาสหรือสนธิ (หรือที่ในตำราเขาเรียนว่าสมาสชนิดสนธิ) คือแยกคำ 2 คำออกจากกัน
- ถ้าแยกออกเป็นคำได้เลย = คำสมาส
- ถ้าแยกแล้วต้องเติม"อ" ไปที่คำหลัง = คำสนธิ
เช่นธรรมบท = ธรรม + บท > สมาสธรรมดา กุศโลบาย = กุศล+อุบาย > สนธิ
ระวังการแยกคำต่อไปนี้
วิทยาเขต = วิทยา + เขต
สรรพสามิต = สรรพ+ สามิต
สรรพากร = สรรพ + อากร
วิทยากร = วิทยา+กร
ทิพากร = ทิพา+กร
ประชากร = ประชา + อากร
ทรัพยากร =ทรัพ + อากร
อนามัย = อน + อามัย
ตฤณมัย = ตฤณ + มัน
กาญจนามัย = กาญจนา + มัย