บทละครนอกของไทยเป็นเรื่องประเภทที่เรียกว่า “จักรๆ วงศ์ๆ” ซึ่งตัวเอกเป็นกษัตริย์หรือคนชั้นสูง แต่ก็สะท้อนให้เห็นสภาพสังคม ชีวิตความเป็นอยู่ของคน ความคิด และค่านิยมในบุคคลของสังคม ดังนั้นเรื่องสังข์ทองจึงมีลักษณะเช่นเดียวกับบทละครนอกทั่วๆ ไป ดังนี้
          ๑.ที่มาของเรื่อง  ละครดั้งเดิมของไทยมีอยู่แต่เฉพาะละครรำอย่างเดียว  มีกำเนิดมาจากการละเล่นพื้นบ้านและผูกเรื่องจากนิทานพื้นบ้านที่เล่ากันด้วยปากต่อๆ กันมาโดยไม่ปรากฏนามผู้แต่ง  เรื่องที่เป็นนิทานพื้นบ้านโดยตรงคือเรื่องไกรทอง  ซึ่งเป็นนิทานพื้นบ้านของเมืองพิจิตร  บทละครบางเรื่องก็มีเนื้อเรื่องคล้ายคลึงกับนิทานชาดก  ซึ่งนิทานชาดกนี้ก็มีที่มาจากนิทานพื้นบ้านนั่นเอง
เรื่องสังข์ทอง  เป็นนิทานปัญญาสชาดก  ชื่อเรื่องสุวัณณสังขชาดกซึ่งมีที่มาจากอินเดีย  แต่คนไทยบางส่วนเชื่อว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในประเทศไทยนี่เอง  เช่น  พวกชาวเมืองเหนือ  (อุตรดิตถ์)  อ้างว่าเมืองทุ่งยั้งเป็นเมืองท้าวสามนต์  และยังมีลานศิลาแลงที่เชื่อกันวาเป็นสนามตีคลีของพระสังข์  ส่วนทางหัวเมืองฝ่ายตะวันตกก็อ้างว่าเมืองตะกั่วป่าเป็นเมืองท้าวสามนต์อีกแห่งหนึ่ง  เรียกภูเขาลูกหนึ่งว่า  เขาขมังม้า  และกล่าวว่าเมื่อพระสังข์ตีคลีชนะก็ได้ขี่ม้าเหาะข้ามภูเขาลูกนั้น
          ๒.การสร้างตัวละคร  ผู้แต่งสร้างตัวละครขึ้นมาโดยอาศัยบุคลิกของผู้แต่งเอง  หรือผู้ที่ผู้แต่งได้รู้จัก  ได้พบเห็น  หรือจินตนาการขึ้นมาผสมผสานกับวามรู้ความคิด  ความฝันของผู้แต่ง  ลักษณะของตัวละครส่วนใหญ่  ในบทละครนอกเรื่องสังข์ทอง  จึงเป็นลักษณะของคนไทยทั่วๆ ไป  คือ  มีความโอบอ้อมอารี    เมตตากรุณา  เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่  ชอบช่วยเหลือคนตกทุกข์ได้ยาก  เช่น  ตายายที่ให้ความช่วยเหลือนางจันท์เทวี  พญานาคและนางพันธุรัตที่ให้ความช่วยเหลือพระสังข์  นายประตูผู้ให้ความช่วยเหลือท้าวทศวิมล 
นอกจากนี้การกระทำของตัวละครบางตัวก็แสดงให้เห็นค่านิยมในสมัยก่อนว่า  ยกย่องนับถือผู้ที่มีฐานะทางเศรษฐกิจสูง  เช่น  การเลือกคู่ของหกนางคนที่ฐานะต่ำต้อย  เช่น  เจ้าเงาะมักจะถูกเหยียดหยามดูหมิ่น  ค่านิยมในการมีภรรยายิ่งมีมากก็ยิ่งมีบุญวาสนาสูง  เป็นต้น  ค่านิยมในการรับข้าราชการเป็นขุนนาง  เช่น  ตอนนางจันท์เทวีไปขอทำงานกับพวกวิเสท  เป็นต้น  การปฏิบัติตนของสตรี  เช่น  การครองตัวของนางจันท์เทวี  เป็นต้น
          ๓.ความเชื่อของตัวละคร  ความเชื่อเป็นสิ่งที่คนในสังคมมีหรือสร้างขึ้นมา  อาจจะเปลี่ยนแปลงไปได้ตามกาลเวลาและสภาพแวดล้อม  เช่น  ความเชื่อเรื่องผีสางเทวดาสมัยก่อนมีมาก  ปัจจุบันวิทยาศาสตร์เจริญก้าวหน้ามากขึ้นความเชื่อนี้ก็ลดลง  คนเรามักจะมีความเชื่อในเรื่องผีสางเทวดา  สิ่งศักดิ์สิทธิ์  และนรกสวรรค์  เรื่องความฝัน  เรื่องไสยศาสตร์  โหราศาสตร์  ดังที่ท้าวยศวิมลเชื่อว่าพระโอรสที่กำเนิดเป็นหอยสังข์เป็นกาลกิณีตามคำทำนายของโหร  เป็นต้น
          ๔.ขนบธรรมเนียมประเพณี  ตัวละครจะยึดถือปฏิบัติตามขนบประเพณีที่ปรากฏอยู่ในสังคม  เพราะวรรณคดีเหล่านี้มักจะดำเนินเหตุการณ์ตามปฏิทินธรรมชาติ  จะเห็นได้ในเรื่องการแต่งกาย  การสนุกสนานรื่นเริงในงาน  มหรสพและการละเล่นต่าง ๆ
          ๕.การสร้างฉาก  ผู้แต่งได้แสดงให้เห็นสภาพบ้านเมือง  การปกครอง  ความเป็นอยู่ของประชาชน  อาชีพ  เป็นฉากสมัยที่ผู้แต่งมีชีวิตอยู่และได้พบเห็นได้ใช้ชีวิตอยู่ในระหว่างเวลานั้น  บทละครนอกเรื่องสังข์ทอง  พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  ได้บรรยายถึงสภาพบ้านเมืองและวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชน  ซึ่งน่าจะเป็นภาพของกรุงเทพมหานครในสมัยรัชกาลที่  ๒  แห่งกรุงรัตนโกสินทร์นั่นเอง
          ๖.การใช้ถ้อยคำในการแต่งบทละคร  บทละครนอกมีอารมณ์ขันเป็นหลักของเรื่อง  จึงใช้ถ้อยคำง่าย  ไม่มีศัพท์ยากและมุ่งเน้นความตลก  ตัวละครที่เป็นกษัตริย์ก็ใช้ถ้อยคำแบบคนสามัญ  เช่น  ตอนที่นางรจนาทะเลาะกับหกนางหรือตอนบรรยายถึงเจ้าเงาะว่าเป็นคนบ้าใบ้  มักใช้คำหยาบ  ด่าทอกันเหมือนกับคำพูดของชาวบ้านจริง ๆ  พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  ทรงนำเรื่องเดิมมาดัดแปลงโดยตัดคำที่หยาบคายออกไปบ้าง  แต่ก็ไม่ทำให้เสียอรรถรส  ของละครนอกแต่อย่างใด
          ๗.เนื้อหาของบทละคร  ประกอบด้วยเรื่องของไสยศาสตร์  เวทมนตร์คาถา  ความเชื่อเรื่องโชคลาง  โหราศาสตร์  การแสดงอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์  และความศักดิ์สิทธิ์ของสิ่งต่าง ๆ  มาแทรกปนอยู่ทำให้เนื้อเรื่องมีความสนุกสนานมากยิ่งขึ้น  เรื่องสังข์ทองนี้มีทั้งเรื่องการทำนายฝัน  การทำนายเหตุการณ์  การทำเสน่ห์เล่ห์กล  ความเชื่อว่าคนคลอดลูกเป็นสัตว์  ซึ่งความเชื่อเช่นนี้มีอยู่ในสมัยโบราณและปรากฏอยู่ในวรรณกรรมหลายเรื่อง
          ๘.บทละครนอกเรื่องสังข์ทองแสดงให้เห็นความดีและความชั่วอย่างชัดเจน  โดยตัวเอกเป็นตัวแทนของฝ่ายดี  ตัวโกงเป็นตัวแทนของฝ่ายชั่ว  ในที่สุดฝ่ายดีก็จะได้รับชัยชนะ  คือ  พระสังข์ชนะใจท้าวสามนต์  ได้ครอบครองเมืองสามนต์  ท้าวยศวิมลเห็นคุณงามความดีของนางจันท์เทวี  นางจันทาถูกลงโทษ  หกเขยต้องอับอายขายหน้าไปตลอดชีวิต  เรื่องจบลงด้วยความสุข  เมื่อตัวละครผ่านอุปสรรคและเหตุการณ์ร้าย ๆ  จนหมดสิ้นแล้ว