โคลงจัตวาทัณฑี
ลักษณะการแต่ง ในโคลงหนึ่งบทมี ๔ บรรทัด บรรทัดหนึ่งเรียกว่า " บาทหนึ่ง " โคลงจัตวาทัณฑี ๑ บท จะมี ๔ บาท
นับเป็น ๑ โคลง บาทหนึ่งมี ๒ วรรค วรรคหน้ามีวรรคละ ๕ คำ วรรคหลังของบาทที่ ๑ บาทที่ ๒ และบาทที่ ๓
มีวรรคละ ๒ คำ วรรคหลังของบาทที่ ๔ จะมี ๔ คำ ซึ่งรวมแล้วจะมีคำรวมทั้งสิ้น ๓๐ คำ
เหมือนกับโคลงสี่สุภาพ และโคลงตรีพิพิธพรรณ จะเห็นได้ว่า โคลงจัตวามทัณฑี ก็เหมือนกับโคลงตรีพิธพรรณ
คือจะมีส่วนคล้ายกับโคลงสี่สุภาพมาก ผิดกันก็เพียง เปลี่ยนตรงสัมผัส ในบาทที่ ๒ จากคำที่ ๕
มาเป็นคำที่ ๔ และให้คำที่ ๒ กับคำที่ ๓ ของบาทที่ ๒ และบาทที่ ๓ สัมผัสกันเท่านั้น
แผนผัง
ที่มาภาพ : น.ส.อานิสา สอนพงษ์
ตัวอย่าง
จึ่งใช้พี่น้องเลี้ยง ไปพลัน
ถามปู่เป็นฉันใด ดั่งนี้
ข้าไปบังคมคัล พระปู่ แลนา
พระปู่เฮยยังกี้ เมื่อท้าวจักมา
จาก ลิลิตพระลอ