ทฤษฎีกรด – เบส ลิวอีส (Lewis)

          ในปี ค.ศ. 1923 (พ.ศ. 2466) ลิวอีส ได ได้เป็นผู้เสนอนิยามของกรดและเบส ดังนี้

กรด คือ สารที่รับอิเล็กตรอนคู่ แล้วเกิดพันธะโคเวเลนต์

เบส คือ สารที่ให้อิเล็กตรอนคู่ แล้วเกิดพันธะโคเวเลนต์

          ปฏิกิริยาระหว่างกรด - เบส ตามทฤษฎีนี้ จะมีการใช้อิเล็กตรอนคู่ร่วมกัน โดยกรดจะเป็นผู้รับอิเล็กตรอน เรียกว่า Electrophile และเบสจะเป็นผู้ให้อิเล็กตรอน เรียกว่า Nucleophile ซึ่งตามทฤษฎีนี้สารที่เป็นเบสต้องมีอิเล็กตรอนคู่อิสระ เช่น

          ดังกรณีนี้ NH₃ เป็นเบสที่มีอิเล็กตรอนคู่อิสระ 1 คู่ จึงให้อิเล็กตรอนคู่กับกรดเพื่อทำให้เกิดพันธะโคเวเลนต์ ส่วน BF₃ นั้นจะรับอิเล็กตรอนจาก NH₃ ได้ผลิตภัณฑ์เป็น NH₃BF₃ ซึ่งมีสมบัติเป็นกรด

          ทฤษฎีของลิวอิสนั้นมีข้อดี คือ สามารถจำแนกกรด - เบส ที่ไม่มีทั้ง H⁺ หรือ OH^- อยู่ในสารนั้น และสารนั้นไม่จำเป็นต้องอยู่ในรูปของสารละลายเท่านั้น แต่ยังสามารถอยู่ในสถานะของแก๊สก็ใช้ทฤษฎีลิวอิสอธิบายความเป็นกรด - เบสได้

 สารที่เป็นได้ทั้งกรด – เบส (Amphoteric)

          สารบางตัวสามารถเป็นกรด เมื่อทำปฏิกิริยากับสารตัวหนึ่ง และเป็นเบส เมื่อทำปฏิกิริยากับอีกสารหนึ่ง หมายความว่าสารนั้นอาจเป็นได้ทั้งกรดและเบส โดยสารที่มีลักษณะนี้ เรียกว่า สารเอมโฟเทอริก (Amphoteric) เช่น H₂O, HCO^3- เป็นต้น

 ในกรณีนี้ H₂O จะเป็นกรดเมื่อทำปฏิกิริยากับ NH₃ และจะเป็นเบสเมื่อทำปฏิกิริยากับ NH₄⁺

          ดังนั้นสามารถสรุปได้ว่า สารที่เป็นเอมโฟเทอริก เมื่อทำปฏิกิริยากับสารที่ให้โปรตอนได้ดีกว่า ตัวมันเองจะรับโปรตอน (เป็นเบส) แต่ถ้าไปทำปฏิกิริยากับสารที่ให้โปรตอนได้ไม่ดีหรือน้อยกว่า ตัวมันเองจะให้โปรตอนกับสารนั้น (เป็นกรด)