ไมโทคอนเดรีย (mitochondria) มีทำหน้าที่เป็นแหล่งพลังงานของเซลล์ ถูกค้นพบครั้งแรกโดย คอลลิกเกอร์ (Kollicker) เป็นออร์แกเนลล์ ที่มีจำนวนมากในเซลล์ที่ต้องการพลังงาน

          ส่วนใหญ่มีรูปร่างกลม ท่อนสั้น คล้ายไส้กรอก ยาว 5-7 ไมครอน มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.2-1 ไมครอน ประกอบไปด้วยโปรตีน 60-65% ลิพิด 35-40%

          ไมโทคอนเดรียมีเยื่อหุ้มสองชั้น (double unit membrane) ชั้นนอกเรียบหนา 50-70 อังสตรอม เรียกว่าouter mitochondrial membrane ส่วนเยื่อชั้นในเรียก inner mitochondrial membrane  มี membrane พับหยักเป็นลอนยาวเข้าด้านใน เรียกว่า คริสตี (cristae) เพื่อช่วยในการเพิ่มพื้นที่ผิวด้านในและเป็นแหล่งที่มี respiratory chain enzymes และ ATP synthetase จำนวนคริสตีเกี่ยวข้องกับอัตราการทำงานของ metabolism สูง เช่น เซลล์ของท่อหน่วยไต เซลล์กล้ามเนื้อหัวใจ เซลล์กล้ามเนื้อปีกแมลง  ส่วนภายในไมโทคอนเดรียบรรจุของเหลวประกอบไปด้วยสารหลายชนิดเช่น เอนไซม์ชนิดต่างๆ เรียก แมทริกซ์ (matrix)

         ในมนุษย์มีไมโทคอนเดรียมากที่สุดที่เซลล์กล้ามเนื้อหัวใจ ภายในไมโทรคอนเดรียยังมี DNA รวมอยู่ด้วย ซึ่งเป็น DNA ที่มาจากเเม่โดยตรง ส่วน DNA ที่อยู่ในนิวเครียสนั้น จะเป็นที่ DNA ที่รวมจากพ่อเเละเเม่

         จำนวนไมโทคอนเดรียในเซลล์แต่ละชนิดจะมีจำนวนไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับชนิด และกิจกรรมของเซลล์ โดยเซลล์ที่มีแมเทบอลิซึมสูงจะมีไมโทคอนเดรียมาก เช่น เซลล์ตับ เซลล์ไต เซลล์กล้ามเนื้อหัวใจ และเซลล์ต่อมต่างๆ เซลล์ที่มีเมแทบอลิซึมต่ำ เช่น เซลล์ผิวหนัง เซลล์เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน จะมีไมโทคอนเดรียน้อย

         ไมโทคอนเดรียมี DNA เป็นของตัวเอง จึงสามารถเพิ่มจำนวนของไมโทคอนเดรียได้และยังสามารถสังเคราะห์ที่จำเป็นต่อการทำงานของไมโทคอนเดรียได้ด้วย

         หน้าที่ของไมโทคอนเดรีย คือ เป็นแหล่งพลังงานของเซลล์โดยการหายใจระดับเซลล์ในช่วงวัฏจักรเครบส์ ที่แมทริกซ์ และระบบลำเลียงอิล็กตรอนที่คริสตี ซึ่งเป็นเยื่อชั้นในของไมโทคอนเดรีย

Mitochondria