การสื่อสารแพนด้า

หมีแพนด้าจะใช้กลิ่น อะซิติค ที่หลั่งออกมาจากบริเวณ ต่อมที่อยู่ใกล้ๆกับอวัยวะสืบพันธุ์ ไว้ตามต้นไม้ ก้อนหิน และใช้เสียงในการกำหนดขอบเขต โดยส่วนมากจะเป็นหมีเพศผู้ ส่วนการใช้เสียงของหมีเพศเมีย จะมีในช่วงที่จะผสมพันธุ์

อาหารแพนด้า

อาหารของหมีแพนด้า 99% จะมาจากต้นไผ่ ตัวโตเต็มที่ จะกิน 12-15 กก./วัน แต่ถ้าเป็น ต้นหรือใบอ่อนของต้นไผ่ หมีแพนด้าสามารถกินได้ถึง 38 กก/วัน ซึ่งหนักถึง 40%ของน้ำหนักตัวมันเอง และอาหารอีกที่เหลือ จะเป็นพืชชนิดอื่นๆ รวมทั้งเนื้อด้วย ส่วนมาก หมีแพนด้าจะกินอาหารที่พื้น บางครั้งถึงจะปีนขึ้นไป กินอาหารบนต้นไม้

การสืบพันธุ์

หมีแพนด้าพร้อมที่จะขยายพันธุ์เมื่ออายุ 4.5-6.5 ปี จะจับคู่ช่วงฤดูใบไม้ผลิ ต้นเดือน มี.ค.-พ.ค.เพศเมียมีช่วงเวลาพร้อมที่จะผสมพันธุ์ 1-3 สัปห์ดา และ จะยอมให้มีการผสม 2-3 วันเท่านั้น จำนวนลูกที่คลอดออกมา มีเพียง 1-3 ตัว โดยปกติจะมีชีวิตรอดเพียงตัวเดียว ลูกหมีจะหย่านมเมื่ออายุ 9 เดือน แม่หมีแพนด้าจะคอยดูแลลูกตน จนกว่าจะถึง 18 เดือน

ระบบสังคม

ส่วนมากหมีแพนด้าจะอาศัยอยู่เพียงลำพัง ตัวเดียว ยกเว้นหมีแพนด้าแม่ลูกอ่อน ในช่วงฤดูกาลให้นมลูก หมีเพศผู้จะต่อสู้กัน เพื่อแย่งเข้าไป หากลุ่มแม่หมี อาณาเขตของหมีเพศเมีย ปกติแล้ว จะอาศัยซึ่งกันและกัน อาณาเขต จะซ้อนทับกันเป็นบางครั้ง ในขณะที่หมีแพนด้าเพศผู้ จะมีอาณาเขตที่กว้างครอบคลุมหมีเพศเมียทั้งหมด

 กลเม็ดหาคู่

มีสามแบบสามวิธี วิธีแรกจีบด้วยกลิ่น โดยแพนด้าจะใช้ก้นถูๆ ตามโคนต้นไม้ ก้อนหิน และบนพื้นให้กลิ่นติด และโชยไปแตะจมูกฝ่ายตรงข้าม หรือวิธีที่สองจีบด้วยเสียงเพลง โดยขึ้นไปร้องเพลงรักไม่ซ้ำแบบบนต้นไม้บ้าง บนพื้นบ้าง เพื่อดึงดูดความสนใจของอีกฝ่าย เพลงยอดฮิตก็คือ เลียนเสียงร้องของนก หรือเสียงแพะ และวิธีการจีบกันจะแสดงออกด้วยท่าทาง โดยบางตัวอาจแสดงออกด้วยอาการหงุดหงิด อยู่ไม่สุข กัดกิ่งไม้บ้างตามประสา ฝากรอยข่วนไว้ตามต้นไม้ เพื่อให้เตะตาฝ่ายตรงข้าม เมื่อทั้งสองต่างปิ๊งกันก็เข้าหอกันในทุ่งกว้างตามเชิงเขา ก็มีบางตัวที่หนีขึ้นไปบนต้นไม้

ที่มารูปภาพ   http://www.moohin.com/cgi-bin/sp.pl?img1=http://www.moohin.com/trips/chiangmai/panda/1024/IMG_0444.jpg

เกร็ดความรู้

หลินฮุ่ยและลูกเป็น "แพนด้ายักษ์" หรือ "ไจแอนต์แพนด้า" (Giant Panda)
ปัจจุบัน ถิ่นอาศัยส่วนมากพบเฉพาะในจีน และเข้าข่ายติดอยู่ในบัญชีสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ เกร็ดน่ารู้เกี่ยวกับแพนด้ายักษ์ยังมีอีกมาก ดังนี้
1. ชื่อ "แพนด้า" มีรากศัพท์มาจากภาษาเนปาล "Nigalya Ponya" แปลว่า สัตว์ที่กินไผ่เป็นอาหาร
2. ระบบย่อยอาหารของแพนด้ามีลักษณะเดียวกันกับ "สัตว์กินเนื้อ" แต่อาหารส่วนใหญ่ที่กินคือไผ่ และแมลงที่อยู่ในไผ่ ซึ่งเป็นแหล่งโปรตีนสำคัญของมัน
3. อาหารโปรดแพนด้า คือ ไผ่อ่อน
4. ในวันๆ หนึ่ง แพนด้าจะใช้เวลากินอาหาร 16-24 ชั่วโมง
5. ท่าทางเวลากินไผ่ มันจะลุกขึ้นนั่ง และเอาขาหน้าจับไผ่ไว้
6. แพนด้ามีเสียงร้องคล้ายแกะ แต่สามารถร้องเสียงต่างๆ กันได้ประมาณ 11 เสียง ขึ้นอยู่กับสถานการณ์แวดล้อม
7. เชื่อว่าเหตุที่ธรรมชาติออกแบบสีรอบดวงตาของมันเป็น "สีดำ" เพื่อทำให้ตาดูใหญ่ขึ้น ดูน่ากลัว ใช้ข่มขวัญศัตรู
8. ขนแพนด้าจะเป็นมันเล็กน้อย ไม่อมน้ำ
9. แพนด้าจะแยกกันอยู่ตัวใครตัวมัน โดยตัวผู้กับตัวเมียจะมาอยู่ด้วยกันก็ต่อเมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ จากนั้นจะแยกกันไปใน 1-2 วัน
10. แพนด้าตามหากันได้ผ่านการดม "กลิ่น" ที่ทิ้งไว้ตามต้นไม้
11. ถ้าแม่แพนด้าตกลูก 2 ตัวพร้อมๆ กัน มันจะดูแลลูกได้เพียงแค่ตัวเดียวเท่านั้น
12. แพนด้าโตเต็มที่จะสูงราว 5-6 ฟุต หนัก 74-109 กิโลกรัม
 

การอนุรักษ์หมีแพนด้า

ที่มารูปภาพ  http://www.oknation.net/blog/home/blog_data/810/26810/images/panda.jpg

             แพนด้ามีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ailuropoda melanoleuca ซึ่งแปลว่าสัตว์ที่มีเท้ามีสีขาว-ดำเหมือนแมว เป็นสัตว์ที่พบใน ประเทศจีนเท่านั้นและคนจีนเรียกแพนด้าว่า Da xiong mao ซึ่งหมายถึงหมีแมวที่มีขนาดใหญ่ นักชีววิทยาสัตว์ดึกดำบรรพ์ ได้พบหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าบรรพสัตว์ของแพนด้าได้เคยมีชีวิตอยู่บนโลกเมื่อ 3 ล้านปีก่อนนี้ และประวัติศาสตร์จีนก็ได้เคยบันทึกว่า เมื่อ 3,000 ปีมาแล้ว ในสมัยของราชวงศ์ Zhou ได้มีการกล่าวถึงหมีแพนด้าว่า มีถิ่นอาศัยอยู่ในแถบภูเขา Qionglai ของมณฑล Yandao

ณ วันนี้ โลกมีแพนด้าเหลืออยู่เพียงประมาณ 1,000 ตัวเท่านั้นเอง และ 20 ตัว อาศัยอยู่ในสวนสัตว์นอกประเทศจีน ส่วนที่เหลืออยู่ ในสวนสัตว์จีนบ้างและอยู่ในป่าบ้าง โดยเฉพาะในบริเวณจีนตอนกลางที่มีภูเขาสูง ที่ที่มันชอบอยู่คือที่ระดับความสูง 1,500-3,000 เมตร ซึ่งมีเมฆหมอกปกคลุมตลอดเวลา

มันชอบกินไผ่และลำต้นไผ่เป็นอาหารประมาณวันละ 10-20 กิโลกรัม เพราะใบ ไผ่มีคาร์โบไฮเดรท โปรตีน และเกลือแร่มากกว่าต้นไผ่ ดังนั้นการไร้ซึ่งใบไผ่ จะทำให้มันไร้ซึ่งชีวิตด้วย ตามปกติแพนด้าไม่ใช่สัตว์กินพืชแต่เป็นสัตว์กินเนื้อ แต่เมื่อมันเป็นสัตว์ที่เชื่องช้า การไล่ล่าจับสัตว์อื่นเป็นอาหารจึงทำได้ยาก ดังนั้น มันจึงหันมาบริโภคพืชแทน แพนด้าชอบน้ำผึ้งเหมือนสัตว์ตระกูลหมีชนิดอื่นๆ และใช้เวลาหาอาหารวันละประมาณ 14 ชั่วโมง ส่วนอีก 10 ชั่วโมงที่เหลือ เป็นเวลานอน 
 

นักชีววิทยาได้สังเกตเห็นว่า มือของแพนด้ามีนิ้ว 6 นิ้ว ซึ่งช่วยให้มันสามารถจับยึดกิ่งไผ่ได้กระชับและคล่อง และแพนด้าตัวเมีย มักชอบสืบพันธุ์กับตัวผู้ที่มีความเป็นนักกีฬาสูง เพราะเหตุว่าพื้นที่ที่แพนด้าใช้ในการหาอาหารนั้น กว้างใหญ่ไพศาลคือมีขนาดตั้งแต่
4.0-6.6 ตารางกิโลเมตร และตัวมันมีจำนวนน้อย ดังนั้น โอกาสที่ตัวผู้กับตัวเมียจะไม่ได้พบกันจึงสูง แต่เมื่อถึงเวลาสืบพันธุ์ตัวเมีย จะส่งเสียงเรียกร้องเหมือนแกะ และใช้กลิ่นในการสื่อสาร โดยมันจะขับฮอร์โมนความต้องการทางเพศออกมาจากต่อมที่อยู่บริเวณ ฐานหางของมัน แล้วลูบไล้ฮอร์โมนนี้ตามบริเวณโคนต้นไม้ เพื่อบอกตัวผู้ถึงสภาพของมันว่า พร้อมสำหรับการผสมพันธุ์แล้ว เมื่อแพนด้าตัวผู้ได้กลิ่นนี้ มันก็สามารถแยกแยะได้ว่าเป็นกลิ่นของแพนด้าตัวเมียตัวใดที่ส่งข่าวถึงมัน

ระบบฮอร์โมนของแพนด้าก็เป็นเรื่องที่น่าแปลกใจเช่นกัน เพราะตัวเมียจะตกไข่ประมาณปีละครั้งเท่านั้นเอง นักชีววิทยาได้สังเกต เห็นว่าเวลาตัวผู้ได้กลิ่นเพศจากตัวเมีย มันมักมีอารมณ์เพศรุนแรง แต่ก็ใช้เวลาสั้นมากเพียงครั้งละ 30-60 วินาที และเมื่อเสพสม แล้วแพนด้าตัวผู้ก็จะเดินกลับเข้าป่าไผ่เพื่อดำรงชีวิตแบบแพนด้าโสดอีกครั้งหนึ่ง จนกระทั่งถึงเวลาที่แพนด้าตัวเมียหลั่งฮอร์โมนอีก ในปีต่อไปและตามปกตินั้นแพนด้าจะผสมพันธุ์กันระหว่างเดือนมีนาคม-พฤษภาคม มันใช้เวลาในการตั้งครรภ์ตั้งแต่ 3-6 เดือน จึงคลอดในราวเดือนสิงหาคม-กันยายน ลูกแพนด้ามีลำตัวยาวและหนักเพียง 0.5 กิโลกรัม คือหนักเพียง 1/900 เท่า ของน้ำหนักตัวแม่มัน ผิวมีสีชมพู ไม่มีขนตามตัว ตาของลูกแพนด้าแรกเกิดจะปิดตลอดเวลา จนกระทั่งอีก 1 เดือนต่อมา ตาจึงเปิดตามปกติ แพนด้าจะคลอด ลูกคราวละ 2 ตัว แต่แม่แพนด้ามักเลือกลูกของมันเพียงตัวเดียวเพราะมันพบว่าภาระในการเลี้ยงดูลูกอ่อนนานตั้ง 4-5 เดือนนั้น หนักเกินไปสำหรับลูก 2 ตัว ดังนั้น มันจึงปล่อยให้ตัวหนึ่งตายไปอย่างจงใจ

ตามปกติแพนด้าเป็นแม่ที่ดี มันจะเลี้ยงลูกอย่างทะนุถนอมนานถึง 1 ปีครึ่ง ซึ่งนับว่านานกว่าสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่นๆ และเวลา มันให้อาหารมันจะอุ้มลูกน้อยของมันแนบอกเหมือนคน

แพนด้าป่วยเป็นโรคได้ง่ายเหมือนสัตว์ชนิดอื่น โรคที่มักพบเห็นบ่อยคือ โรคพยาธิ โรคระบบหายใจ ระบบการย่อยอาหาร สมองอักเสบ และโรคโลหิตจาง แพนด้าที่อาศัยอยู่ในประเทศจีนมีอายุยืนประมาณ 30 ปี ในขณะที่แพนด้านอกประเทศมีอายุยืนเพียง 14 ปีเท่านั้นเอง

แพนด้าตัวผู้เป็นสัตว์สันโดษที่ไม่ชอบต่อสู้กันแต่ชอบอยู่ห่างกัน ส่วนตัวเมียนั้นดุกว่าและสู้กันบ่อย เวลาแพนด้าต่างเพศถูกจับขังรวมกัน หากเข้ากันไม่ได้มันจะสู้กัน หรือไม่เช่นนั้นตัวผู้ก็จะเดินหนีไป แต่ถึงแม้นิสัยจะเข้ากันได้ มันก็แทบจะไม่มีกิจกรรมทางเพศร่วมกัน ผู้ดูแลสวนสัตว์ได้พบว่า 70% ของแพนด้าตัวเมียที่ได้รับการเลี้ยงดูในสวนสัตว์ไม่มีระดู และ 90% ของตัวผู้ที่ถูกเลี้ยงปฏิเสธการจับคู่ และนี่ก็คือเหตุผลหนึ่งที่มีส่วนในการทำให้ประชากรแพนด้าลดจำนวนลง

ในปี พ.ศ. 2527 เมื่อโลกตระหนักว่า แพนด้าเป็นสัตว์ที่ใกล้จะสูญพันธุ์ รัฐบาลจีนภายใต้การสนับสนุนขององค์การสหประชาชาติ จึงได้จัดตั้ง Research Center for the Protection of the Giant Panda and Its Ecosystem ขึ้น Wolong Reserve ซึ่งมีพื้นที่ประมาณ 1 ล้านไร่ เพื่อสงวนและอนุรักษ์แพนด้า เพราะได้พบว่า แพนด้าถูกลอบยิงและการสูญเสียป่าไผ่ ได้คุกคามชีวิตของแพนด้ามาก ณ วันนี้ตลาดฮ่องกง ไต้หวันและญี่ปุ่นซื้อขายหนังแพนด้าในราคาสูงถึง 500,000 บาท เงินมหาศาลเช่นนี้ได้ทำให้คนบุกรุกเข้าไปในที่ที่มันอาศัยอยู่ การตัดป่าไผ่ การสร้างบ้านพักที่ระเกะระกะทำให้ป่าถูกแยกออกเป็นส่วนๆ เมื่อเนื้อที่ป่าถูกจำกัด แพนด้าจึงถูกบังคับให้ผสมพันธุ์กันเอง ทำให้สายพันธุ์เสื่อมและแพนด้าตัวเมียตั้งครรภ์น้อย รัฐบาลจีนจึงได้ตั้ง มาตรการขอร้องให้ประชาชนจีนอพยพออกจากป่าสงวนของแพนด้า โดยให้เงินเป็นสินน้ำใจทั้งนี้ก็เพื่อทำให้พื้นที่ป่าสำหรับแพนด้า เพิ่มสูงขึ้นประมาณ 70%

ในวารสาร Science ฉบับเดือนเมษายน พ.ศ. 2544 Jianguo Liu แห่งมหาวิทยาลัย Michigan State ในสหรัฐอเมริกา ได้รายงานว่า ขณะนี้ป่าไผ่ในประเทศจีนได้ลดขนาดลงมาก โดยเฉพาะที่ป่า Wolong ซึ่งต้นไผ่ที่นั่นในแต่ละปีได้ลดจำนวนลง เร็วกว่าที่คาดหวังมาก เหตุการณ์เช่นนี้จึงนับว่าเป็นภัยต่อการอยู่รอดของแพนด้ามาก และเท่านั้นยังไม่พอ J. Liu ยังได้สำรวจพบอีกว่า ในแต่ละปีที่เลี้ยงแพนด้านี้มีคน 140,000 คน มาเยี่ยมเยือน จำนวนคนที่มากมหาศาลนี้ทำให้ชีวิตของแพนด้าไร้ความสงบสุข และการออกลูกหนึ่งครั้งในทุกๆ 2 ปี ก็มีส่วนทำให้แพนด้าสืบพันธุ์ได้น้อย การถูกลอบยิงทั้งๆ ที่รัฐบาลจีนประกาศลงโทษคนยิง โดยให้ติดคุก 2 ปี ก็ไม่รุนแรงพอ และฟางเส้นสุดท้ายที่จะทำให้แพนด้าสูญพันธุ์เร็วก็คือ การที่คนจีนได้อพยพไปอาศัยอยู่ในพื้นป่า มาย่างหมูเป็นอาหารขายนักท่องเที่ยวกันจนป่าไผ่ได้ลดขนาดไปทุกวัน

หนทางเดียงที่ J. Liu คิดว่าจะทำให้แพนด้าไม่สูญพันธุ์คือ ต้องสร้างป่าให้แพนด้าได้อาหารและที่อยู่อาศัย ต้องจำกัดจำนวนคน ที่จะแวะเยือนป่าแพนด้า เพื่อให้แพนด้ามีอารมณ์สงบพอที่จะสืบพันธุ์ตามธรรมชาติ และถ้าสองมาตรการนี้ล้มเหลว วิธีสุดท้ายก็คือ การเชื้ออสุจิและไข่ของแพนด้ามาผสมเทียม และการทำโคลนนิ่ง

       ที่มาข้อมูล    http://www.panyathai.or.th/wiki/index.ph

                         http://www.moohin.com/035/035m003.shtml
                         http://www.mwit.ac.th/~Physicslab/content_01/sutut/panda.html

                                                                                                         จัดทำโดย  น.ส. อมรรัตน์   บุนนาค

                                                                                                                        เลขที่  35 ม.6/4