อาณาจักรสัตว์ (Animal Kingdom)

ในบรรดาสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย สัตว์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเด่น สามารถสังเกตเห็นได้ชัด

สัตว์มีลักษณะสำคัญ ได้แก่
1. ประกอบด้วยเซลล์ประเภทยูคารีโอตเซลล์ (Eucaryotic Cell)
2. ประกอบด้วยเซลล์จำนวนหลายเซลล์ รวมกันเป็นเนื้อเยื่อ (tissue) หรือเป็นอวัยวะ (organ) ต่าง ๆ
3. ไม่มีผนังเซลล์ และไม่มีคลอโรพลาสต์ ดังนั้นจึงไม่สามารถสร้างอาหารเองได้โดยขบวนการสังเคราะห์ด้วยแสง

4. ดำรงชีพโดยการเป็นผู้บริโภค
5. สามารถเคลื่อนที่ได้รวดเร็ว หรือเคลื่อนทีช้า หรือบางชนิดก็ไม่เคลื่อนที่เลย เช่นปะการัง,ฟองน้ำ เป็นต้น
6. มีระบบประสาท ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ

7. สัตว์ส่วนมากจะมีโครงร่างแข็ง (Skeleton) เพื่อเป็นที่ยึดเกาะของกล้ามเนื้อ และทำหน้าที่ปกป้องอวัยวะภายในได้ด้วย เช่น ปู กุ้ง หอย เป็นต้น
8. เนื้อเยื่อ และระบบต่าง ๆ จะซับซ้อนกว่าพืชและทำหน้าที่อย่างเจาะจง
9. หลังจากสืบพันธุ์หรือมีการปฏิสนธิเกิดขึ้นจะมีระยะตัวอ่อน (Embryo)

เกณฑ์เฉพาะในการจำแนกสัตว์
1. พิจารณาจากรูปแบบของสมมาตร
1.1 Asymemetry ไม่สมมาตร คือไม่สามารถแบ่งร่างกายออกเป็นสองส่วน เช่น อมีบา
1.2 Bilateral symmetry คือ สามารถแบ่งร่างกายออกเป็นสองส่วนที่เท่า ๆ กันได้
1.3 Radial symmetry สมมาตรในแนวรัศมี คือ สามารถแบ่งร่างกายออกเป็นสองส่วนให้มีลักษณะเหมือนกันได้หลายแนว เช่น ฟองน้ำบางชนิด แมงกะพรุน และดาวทะเล
1.4 Sperical สามารถแบ่งร่างกายออกเป็นสองส่วนที่เหมือนกันได้โดยผ่านจุดศูนย์กลางเช่นกัน ได้แก่ Volvox

2. พิจารณาจากจำนวนชั้นของเนื้อเยื่อ (Germ layer)
2.1 Diploblastica จะมีเนื้อเยื่อเพียงสองชั้นคือ เนื้อเยื่อชั้นนอก(ectoderm) และเนื้อเยื่อชั้นใน(endoderm)
2.2 Triploblastica จะมีเนื้อเยื่อ สามชั้น คือ มีเนื้อเยื่อชั้นกลางเพิ่มเข้ามาคือ Mesoderm

3. พิจารณาจากช่องว่างภายในลำตัว (coelom)
3.1 Acoelomate animal คือสัตว์ที่ไม่มีช่องว่างภายในลำตัวเช่น หนอนตัวแบน (Phylum Platyhelminthes)
3.2 Psudocoelomate animal (Psudocoelom) คือสัตว์ที่มีช่องว่างแบบเทียม เนื้อเยื่อชั้นนอกกับชั้นกลาง หรือเนื้อเยื่อชั้นกลางกับชั้นใน เช่น หนอนตัวกลม (Phylum Nemathehelminthes)
3.3 Eucoelomate animal (True coelom) คือสัตว์ที่มีช่องว่างภายในลำตัวแบบแท้ เช่น ไส้เดือนดิน และสัตว์ชั้นสูง เป็นต้น

4. พิจารณาจากการแบ่งส่วนลำตัวเป็นข้อปล้อง (Segmentation)
4.1 Non metameric คือแบ่งเป็นข้อปล้องเฉพาะภายนอก เช่น พยาธิตัวตืด,หนอนตัวกลม, เอคไคโนเดิร์ม และมอลลัสกา
4.2 Metameric คือแบ่งเป็นข้อปล้องอย่างแท้จริง เช่น ไส้เดือนดิน กุ้ง ปู และสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง

5. พิจารณาจากการมีระบบเลือด
5.1 สัตว์ที่ยังไม่มีระบบเลือด เช่น ฟองน้ำ,ซีเลนเทอเรต, หนอนตัวแบนและ หนอนตัวกลม
5.2 สัตว์ที่มีระบบเลือดแบบวงจรเปิด เช่น อาร์โทรพอด และปลาดาว เป็นต้น
5.3 สัตว์ที่มีระบบเลือดแบบวงจรปิด เช่น ไส้เดือนดิน และสัตว์ชั้นสูง

6. พิจารณาจากลักษณะทางเดินอาหาร
6.1 ทางเดินอาหารแบบไม่แท้จริง (Channel network) เป็นเพียงช่องว่างแบบร่างแห เช่น ฟองน้ำ
6.2 ทางเดินอาหารแบบไม่สมบูรณ์ (Incomplete digestive tract) มีลักษณะคล้ายถุง มีช่องเปิดช่องเดียว เช่นพวกซีเลนเทอเรต และหนอนตัวแบน
6.3 ทางเดินอาหารสมบูรณ์ (Complete digestive tract)เป็นท่อกลวง มีท่อเปิด 2ทาง ได้แก่ หนอนตัวกลม, ไส้เดือนดิน, สัตว์ชั้นสูง

7. พิจารณาจากแกนพยุงร่างกาย

8. พิจารณาจากแผนการเจริญเติบโตจากตัวอ่อนว่ามี ช่องเหงือก (Gill slit) หรือไม่

Phylum Porifera
สัตว์ในไฟลัมนี้ได้แก่ สัตว์จำพวกฟองน้ำ (Sponge) มีลักษณะสำคัญคือ ร่างกายสามารถแบ่งได้แบบ Radial symmetry หรือ Asymmetry ก็ได้ ผนังลำตัวประกอบด้วยเซลล์รวมกันเป็นสองชั้น บางชนิดมีโครงร่างแข็งเรียก spicule บางชนิดอ่อนนุ่มเรียก spongin

ฟองน้ำสืบพันธุ์ได้ 2 แบบ คือ
1. แบบไม่อาศัยเพศ คือ แตกหน่อ (Budding) หรือสร้าง Gemmule
2. แบบอาศัยเพศ โดยอาศัยเซลล์ Archeocyte สร้างอสุจิกับไข่มาผสมกัน เกิดไซโกต กลายเป็นฟองน้ำ

แบ่งออกเป็น 3 Class ได้แก่
1. Class Calcarea ได้แก่ฟองน้ำที่มีแกนแข็ง พวกหินปูน (CaCO3)
2. Class Hexactinellida ได้แก่ฟองน้ำที่มีแกนแข็ง พวกแก้วหรือทราย (Silica)
3. Class Demospongiae ได้แด่ฟองน้ำถูตัวที่มีแกนอ่อนนุ่ม

Phylum Coelenterata
ประกอบด้วยผนังลำตัว 2 ชั้น เรียกว่า Diploblastica มีชั้นนอก (ectoderm) มีชั้นใน (endoderm) มีเยื่อกั้นกลางเรียก Mesoglea กินทางปากถ่ายทางปาก เป็นพวกแรกที่มีระบบทางเดินอาหารแต่ไม่สมบูรณ์ไม่มีระบบหายใจ ทางเดินอาหาร ขับถ่าย หมุนเวียนเลือด สืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศและแบบอาศัยเพศ โดยการสร้างอวัยวะสืบพันธุ์ สัตว์จำพวกนี้ได้แก่ ไฮดรา, แมงกะพรุน, กัลปังหา, ปะการังต่าง ๆ, ดอกไม้ทะเล (sea anemone), โอบีเลีย, ปากกาทะเล

แบ่งออกเป็น 3 Class ได้แก่
1. Hydrozoa ส่วนใหญ่มีรูปร่างเป็น Polyp เช่น โอบีเลีย แมงกระพรุนน้ำจืด แมงกระพรุนลอย และไฮดรา
2. Scyphozoa ส่วนใหญ่มีรูปร่างเป็น Medusa (รูปร่างคล้ายร่ม ว่ายน้ำได้อิสระ) เช่น แมงกระพรุนไฟ แมงกระพรุนจาน
3. Anthozoa มีรูปร่างเป็นแบบ Polyp เท่านั้น มีการสร้างสารหินปูนเป็นเปลือกหุ้มเช่น พวกปะการัง หรือ กัลปังหา

Phylum Plathyhelminthes
มีเนื้อเยื่อ 3ชั้น (Triploblastica animal) เป็นพวกแรก ไม่มีช่องว่างภายในลำตัว (Acoelomate) ไม่มีข้อหรือปล้อง(non metameric)ry มีระบบทางเดินอาหารไม่สมบูรณ์ (Incomplete digestive tract) ยกเว้นพยาธิตัวตืดไม่มีระบบทางเดินอาหาร ไม่มีระบบหมุนเวียนเลือด ไม่มีอวัยวะหายใจ ปมประสาทขนาดใหญ่อยู่ด้านบน มีกล้ามเนื้อทางตามยาวและตามขวาง ระบบสืบพันธุ์เจริญดี มี2เพศในตัวเดียวกันเรียกว่าเป็นกระเทย (Hernaphrodite) สามารถผสมพันธุ์กันเองในตัวเดียวกัน และผสมพันธุ์ข้ามตัว ในพยาธิตัวตืด ในพยาธิตัวตืด

แบ่งออกเป็น 3 Class ได้แก่
1. Class Turbellaria เช่น พลานาเรีย
2. Class Trematoda เช่น พยาธิใบไม้ชนิดต่าง ๆ
3. Class Cestoda เช่น พยาธิตัวตืด

Phylum Nemathelminthes
มีเนื้อเยื่อ 3ชั้น (Triploblastica animal) ลำตัวกลม ยาว เรียวหัว-ท้าย ไม่มีข้อปล้อง (non metameric) ยังไม่มีระบบเลือด ไม่มีระบบหายใจ มีระบบทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ (Complete digestive tract) เป็นพวกแรกระบบขับถ่ายประกอบด้วยต่อมเรนต์ (renettle gland) มีปมประสาทใหญ่

สามารถแบ่งตามประเภทการดำรงชีวิตได้ 3ประเภท
1. พยาธิตัวกลมในลำไส้ เช่น พยาธิเส้นด้าย, พยาธิปากขอ, พยาธิไส้เดือนตัวกลม, พยาธิแส้ม้า
2. พยาธิตัวกลมในเนื้อเยื่อ เช่น พยาธิโรคเท้าช้าง, พยาธิตัวจี๊ด
3. พยาธิตัวกลมที่เป็นอิสระ เช่น หนอนน้ำส้มสายชู, หนอนในน้ำเน่า, ไส้เดือนฝอย

Phylum Annilida
มีเนื้อเยื่อ 3 ชั้น (Triploblastica animal) ลำตัวกลมยาว เป็นข้อปล้องทั้งภายในและภายนอก (Metameric, True segmentation)  เป็นพวกแรกที่มีระบบหมุนเวียนเลือดและเป็นแบบวงจรปิด (Close Circulatory System) มีหัวใจเทียม (Psudoheart) มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ (Complete digestive tract) ระบบขับถ่าย มีอวัยวะเฉพาะ ส่วนมากมี 2 เพศในตัวเดียว (Monoecious) ยกเว้นพวกแม่เพรียงและหนอนทะเล

แบ่งออกเป็น 3 Class ได้แก่
1. Class Oligochaeta เช่น ไส้เดือนดิน
2. Class Polychaeta เช่น แม่เพรียง ไส้เดือนทะเล
3. Class Hirudinea เช่น ปลิงน้ำจืด ปลิงดูดเลือด
4. Class Archiannelida เช่น แอนนีลิด ที่มีขนาดเล็กมาก เรียกว่า หนอนทะเล

Phylum Mollusca
มีเนื้อเยื่อ 3 ชั้น (Triploblastica animal) มีช่องว่างในลำตัวแบบแท้จริง (True coelom) ลำตัวนิ่ม มีเยื่อบาง ๆ สามารถหลั่งสารออกมาเป็นเปลือกแข็ง(Shell)ห่อหุ้มลำตัวได้ มีระบบหมุนเวียนเลือดและเป็นแบบวงจรเปิด (Open Circulatory System) มีหัวใจ 3ห้อง บน1ห้อง ล่าง2ห้อง ระบบประสาทมีปมประสาท 3 คู่ มีอวัยวะรับสัมผัสในการดมกลิ่น รับรส มีเพศแยกกัน มีการสืบพันธุ์โดยการปฏิสนธิ

แบ่งออกเป็น 5 Class ได้แก่
1. Class Gastropoda เช่น หอยสังข์, หอยโข่ง เป็นต้น
2. Class PolyPlascophora เช่น ลิ่นทะเล
3. Class Pelecypoda เช่น หอยกาบ, หอยนางรม เป็นต้น
4. Class Scaphopoda เช่น หอยงาช้าง
5. Class Cephalopoda เช่น หมึกกล้วย, หมึกกระดอง เป็นต้น

Phylum Echinodermata
มีเนื้อเยื่อ 3 ชั้น (Triploblastica animal) ไม่มีปล้อง มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ (Complete digestive tract)การเคลื่อนที่ใช้ระบบหมุนเวียนนำส่งไปยังท่อขา (Tube feet) การแลกเปลี่ยนก๊าซ ใช้เหงือกที่เป็นถุงบาง ๆ ยกเว้นปลิงทะเลที่มีอวัยวะคล้ายต้นไม้อยู่ภายในตัวติดกับทวารหนัก มีอวัยวะแยกเพศกันแต่ละตัว ปฏิสนธิภายนอกร่างกาย สืบพันธุ์แบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ

แบ่งออกเป็น 5 Class ได้แก่
1. Class Asteroidea เช่น ดาวทะเล
2. Class Ophiuroidea เช่น ดาวเปราะ
3. Class Echinoidea เช่น หอยเม่น อีแปะทะเล
4. Class Holothuroidea เช่น ปลิงทะเล
5. Class Crinoidea เช่น พลับพลึงทะเล

Phylum Arthropoda
มีเนื้อเยื่อ 3 ชั้น (Triploblastica animal) มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ (Complete digestive tract) ร่างกายมีเปลือกแข็งหุ้มภายนอก (Exoskeleton) การหายใจ พวกที่อาศัยในน้ำใช้เหงือก (Gill) อาศัยอยู่บนบกใช้ท่อลม (Trachea) เช่นแมลง หรือแผงปอด (Book lung) เช่น แมงมุม อวัยวะที่ใช้กำจัดของเสียคือ ต่อมเขียว (Green gland)

สัตว์ในไฟลัมนี้สามารถแบ่งออกได้เป็น6 Class ได้แก่
1. Class Crusatacea ส่วนมากจะอยู่ในน้ำ มีตาประกอบ มีหนวด 2คู่ มีขา 5คู่ หรือมากกว่า ส่วนมากหายใจด้วยเหงือก มีอวัยวะขับถ่ายคือ ต่อมเขียว (Green gland) สัตว์ในคลาสนี้เช่น กุ้งน้ำจืด กุ้งทะเล ปู กั้ง ไรน้ำ ฯลฯ
2. Class Merostoma มีส่วนของหัวเชื่อมกับส่วนอก (Cephalothorax) มีขา 5 คู่ ไม่มีหนวด ได้แก่ แมงดาทะเล แมงดาถ้วย แมงดาจาน
3. Class Archnida ส่วนมากจะอยู่บนบก มีขา4 คู่ ระบบหายใจแยกออกหายใจทางช่องลม (Trachea) หรือแผงปอด (Book lung) หรือทั้งสองอย่าง ได้แก่ แมงมุม แมงป่อง บึ้ง เห็บ ฯลฯ
4. Class Insecta เป็นคลาสที่มีจำนวนชนิดมากที่สุด ประมาณ 1ล้าน 5 แสนชนิด ได้แก่พวกแมลงต่าง ๆ
5. Class Diplopoda สัตว์ในคลาสนี้เรียกว่า มิลลิบิด มีขาจำนวนมาก ลำตัวค่อนข้างกลม ยาว ไม่มีต่อมพิษ มีหนวด 1 คู่ มีขาปล้องละ 2คู่ มีตาเดี่ยว ได้แก่ กิ้งกือ กระสุนพระอินทร์
6. Class Chilopoda สัตว์ในคลาสนี้เรียกว่า เซนติบิด มีขาจำนวนมาก หายใจทางท่อลม ได้แก่ ตะขาบ

Phylum Chordata
มีเนื้อเยื่อ 3 ชั้น (Triploblastica animal) มีทางเดินอาหารแบบสมบูรณ์ (Complete digestive tract)
มีระบบหมุนเวียนเลือดและเป็นแบบวงจรปิด (Close Circulatory System)

สัตว์ในไฟลัมนี้สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มได้แก่
1. พวกที่ไม่มีกระดูกสันหลัง เรียกว่า Protochordata
1.1 Sub-Phylum Urochordata มีลักษณะคือ ตัวอ่อนมี Notochord และมีช่องเหงือก ลักษณะที่สำคัญคือมีปลอกหุ้มอยู่รอบตัวเป็นสารจำพวกเซลลูโลส ได้แก่เพรียงลอย เพรียงหัวหอม เพรียงลาย
1.2 Sub-Phylum Cephalochordata สัตว์จำพวกนี้มี Notochord จะมีอยู่ตลอดชีวิต ได้แก่ แอมฟิออกซัส (Amphioxus)
2. พวกที่มีกระดูกสันหลัง ได้แก่ Sub-Phylum Vetebrata มีลักษณะสำคัญดังนี้
เป็นสัตว์ชั้นสูงมีจำนวนมาก มีเม็ดเลือดแดง มีช่องเหงือกบริเวณคอหอย ในระยะตัวอ่อนแต่เมื่เจริญเติบโตขึ้นช่องเหงือกจะปิด และมีปอดขึ้นมาแทน

สามารถแบ่งได้ 7 Class ดังนี้
1. Class Cyclostomata หรือ Class Agnatha ได้แก่ ปลาปากกลม พวกนี้ไม่มีขากรรไกร ลำตัวยาวคล้ายปลาไหล เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลัง มีช่องเหงือก 7คู่ สำหรับหายใจ
2. Class Chondricthyes ได้แก่ ปลากระดูกอ่อนทั้งหลาย มีช่องเหงือกเห็นชัดเจนจากภายนอก ไม่มีกระเพาะลม มีปากอยู่ด้านท้อง มีการปฏิสนธิภายใน เป็นสัตว์เลือดเย็นเช่น ปลากระเบน ปลาฉลาม ปลาฉนาก เป็นต้น
3. Class Osteicthyes ได้แก่ปลากระดูกแข็งทั้งหลาย กระดูกภายในเป็นกระดูกแข็ง มีกระเพาะลม ส่วนใหญ่ปฏิสนธิภายนอกร่างกาย เป็นสัตว์เลือดเย็น มีหัวใจ 2 ห้อง ได้แก่ ปลาช่อน ปลาดุก ปลาทู ฯลฯ
4. Class Amhibia ได้แก่ สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ มีหัวใจ 3 ห้อง ออกไข่ในน้ำ ผิวหนังไม่มีเกล็ด ผิวหนังเปียกชื้น มีต่อมเมือก ผสมพันธุ์ภายนอก ได้แก่ คางคก เขียด อึ่งอ่าง ปาด กบ งูดิน ซาลาแมนเดอร์
5. Class Reptilia ได้แก่สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์ในคลาสนี้เป็นสัตว์บก หรือวางไข่บนบก มี 4 ขา ปลายนิ้วมีเล็บ ผิวหนังมีเกล็ดแห้ง หายใจด้วยปอด มีหัวใจ 4ห้อง เป็นสัตว์เลือดเย็น มีเปลือกแข็งหุ้มลำตัว เช่น เต่า จระเข้ ตุ๊กแก ฯลฯ
6. Class Aves ได้แก่ สัตว์ปีก เป็นสัตว์เลือดอุ่น ลำตัวมีขน มีหัวใจ 4 ห้อง ไข่มีเปลือกแข็งหุ้ม ไม่มีกระเพาะปัสสาวะ ไม่มีต่อมเหงื่อ ไม่มีต่อมน้ำนม ปฏิสนธิภายใน ตัวเมียมีรังไข่ข้างเดียว เช่น นกประเภทต่าง ๆ ทั้งที่บินได้และบินไม่ได้
7. Class Mammnlia ได้แก่สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เราเรียกสัตว์พวกนี้ว่า แมมมอล (Mammal) เป็นสัตว์เลือดอุ่น มี 4 ขา มีต่อมเหงื่อ และต่อมน้ำนม มีฟันฝังในขากรรไกร มีกล่องเสียง มีกระบังลม หายใจด้วยปอด หัวใจมี 4 ห้อง เม็ดเลือดแดงไม่มีนิวเคลียส ลูกอ่อนเจริญภายในมดลูก ได้แก่
-   ตุ่นปากเป็ด และตัวกินมด ออกลูกเป็นไข่
-   จิงโจ้ มีถุงหน้าท้อง
-   สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่น ๆ ที่ตัวอ่อนมีรก เช่น ลิงกัง ลิงชิมแปนซี ชะนี เสือ แมว สุนัข  ฯลฯ

อ้างอิง : http://www.maryvit.ac.th/viboon/sci/bio/bio3.htm