โคมินฟอร์ม
จุดเริ่มต้นของสงครามเย็น จุดเริ่มต้นของสงครามเย็นก่อตัวขึ้นเมื่อสหภาพโซเวียตขยายอิทธิพลลัทธิคอมมิวนิสต์เข้าไปยังเขตยุโรปตะวันออก ประเทศโปแลนด์ ฮังการี ยูโกสลาเวีย แอลเบเนีย บัลแกเรีย โรมาเนียและเซคโกสโลวะเกีย ตกเป็นประเทศบริวาร ขณะเดียวกันสหภาพโซเวียตยังต้องการคุมช่องแคบอสฟอรัสและช่องแคบดาร์ดะแนลล์ ซึ่งเป็นเส้นทางการเดินเรือระหว่างทะเลดำกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ดังนั้นสหภาพโซเวียตจึงส่งกองทัพเข้ารุกรานตุรกีและกรีซซึ่งเป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษ อังกฤษไม่สามารถต้านทานอิทธิพลของสหภาพโซเวียตได้ จึงขอความช่วยเหลือไปยังสหรัฐอเมริกา ประธานาธิบดีทรูแมน (Harry S. Truman) ได้ออกประกาศหลักการทรูแมน (Truman Doctrine) ซึ่งมีสาระสำคัญว่าสหรัฐอเมริกาจะให้การสนับสนุนแก่ประเทศเสรีทั้งหลายให้พ้นจากการคุกคามของลัทธิคอมมิวนิตส์ โดยจะให้ความช่วยเหลือทั้งทางการเงินและการทหาร สหภาพโซเวียตไม่พอใจและต่อโต้ด้วยการเรียกร้องให้ประเทศคอมมิวนิสต์ทั่วโลกร่วมมือกันต่อต้านการขยายอิทธิพลของจักรวรรดิอเมริกาและพันธมิตร สงครามเย็นและสงครามร้อนจึงเริ่มแพร่ขยายออกไปยังพื้นที่ต่าง ๆ
สงครามเย็น ( ค.ศ. 1947 - 1990 ) อาจกล่าวได้ว่าสงครามเย็นเป็นสงครามที่ก่อตัวขึ้นจากปมปัญหาความขัดแย้งทางอุดมการณ์การเมืองการปกครองระหว่างสหรัฐอเมริกาที่ยึดถือการปกครองแบบประชาธิปไตย กับสหภาพโซเวียตที่ยึดถือการปกครองแบบสังคมนิยม สาเหตุที่สงครามครั้งนี้ถูกขนานนามว่าเป็น “สงครามเย็น” เนื่องจากมหาอำนาจทั้งสองมิได้ใช้กำลังเข้าทำสงครามกันโดยตรงหากแต่ใช้วิธิการอื่น ๆ เพื่อเป็นนัยของการแสดงอำนาจเหนืออีกฝ่ายหนึ่ง เช่น การแผ่แพร่โฆษณาชวนเชื่ออุดมการณ์ทางการเมืองของตนเพื่อให้เกิดประเทศบริวาร การแข่นขันพัฒนากำลังทหารและอาวุธ การให้ความช่วยเหลือทางด้านเศรษฐกิจแก่ประเทศที่สาม รวมถึงการใช้นโยบายทางการทูต เป็นต้น อย่างไรก็ตามภายใต้การแสดงอำนาจข่มขวัญซึ่งกันและกันนี้ ก็ถูกสอดแทรกด้วย “สงครามร้อน” ซึ่งดำเนินไปในลักษณะของสงครามตัวแทน (Proxy warfare) โดยมหาอำนาจทั้งสองจะสนับสนุนกำลังทหารและอาวุธ อิทธิพลของสหภาพโซเวียตได้ จึงขอความช่วยเหลือไปยังสหรัฐอเมริกา ประธานาธิบดีทรูแมน (Harry S. Truman) ได้ออกประกาศหลักการทรูแมน (Truman Doctrine) ซึ่งมีสาระสำคัญว่าสหรัฐอเมริกาจะให้การสนับสนุนแก่ประเทศ เสรีทั้งหลายให้พ้นจากการคุกคามของลัทธิคอมมิวนิตส์ โดยจะให้ความช่วยเหลือทั้งทางการเงินและการทหาร สหภาพโซเวียตไม่พอใจและต่อโต้ด้วยการเรียกร้องให้ประเทศคอมมิวนิสต์ทั่วโลกร่วมมือกันต่อต้านการขยายอิทธิพลของจักรวรรดิอเมริกาและพันธมิตร สงครามเย็นและสงครามร้อนจึงเริ่มแพร่ขยายออกไปยังพื้นที่ต่าง ๆ เมื่อพิจารณาในส่วนของสงครามเย็นที่มีลักษณะของการแสดงอำนาจข่มขวัญฝ่ายตรงข้าม ส่วนใหญ่ปรากฏขึ้นในยุโรปตะวันออก กล่าวคือ หลังจากสหรัฐอเมริกาประกาศหลักการทรูแมน ในปี ค.ศ. 1947 อเมริกายังได้ประการใช้แผนการมาร์แชล (Marshal Plan) โดยมีใจความสำคัญ คือ สหรัฐอเมริกาจะให้ความช่วยเหลือทางด้านเศรษฐกิจแก่ทุกประเทศ ซึ่งการกระทำดังกล่าวเป็นความพยายามที่จะแสดงอำนาจทางเศรษฐกิจเหนือสหภาพโซเวียต รวมถึงเป็นการโน้มน้าวให้ประเทศต่าง ๆ ที่กำลังเผชิญวิกฤตเศรษฐกิจจากผลของสงครามโลกครั้งที่สองให้หันมานิยมสหรัฐอเมริกา สหภาพโซเวียตจึงได้ตอบโต้ด้วยการจัดตั้งองค์การโคมินฟอร์ม (Cominform) เพื่อกระชับความร่วมมือระหว่างประเทศคอมมิวนิสต์ในยุโรปตะวันออก และประกาศใช้แผนการโมโลตอฟ (Molotov Plan)เพื่อฟื้นฟูเศรษฐกิจของประเทศคอมมิวนิสต์ในปีเดียวกัน นอกจากนี้สหภาพโซเวียตยังได้ก่อวิกฤตการณ์ปิดล้อมกรุงเบอร์ลินในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1948 เพื่อตัดเส้นทางคมนาคมในเขตยึดครองของโลกเสรีประชาธิปไตย การกระทำดังกล่าวทำให้สหรัฐอเมริกาหวั่นเกรงการขยายอิทธิพลของ คอมมิวนิสต์ในเขตยุโรปมากขึ้น จึงได้จัดตั้งองค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ (NATO) ในปี ค.ศ. 1949 เพื่อให้ความร่วมมือทางการทหารแก่สมาชิกในค่าย
ตรวจแล้ว