พระบรมราโชวาท ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานแก่นักเรียนนายร้อยชั้นมัธยมเมื่อวันที่ ๒๖ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๕๒ แสดงถึงพระราชประสงค์ในการพระราชทานนามกำเนิดสถาบันแห่งนี้อย่างเด่นชัด

  "...การทหารนั้นที่จะสำเร็จไปได้ก็โดยที่มีผู้บังคับบัญชาควบคุมให้พอแก่การถึงแม้ว่าเราจะมีพลทหาร
มากมายเท่าใดก็ดีแต่ไม่มีผู้ท่จะควบคุมทหารเหล่านั้นเข้าสนามรบทหารเหล่านั้นก็ไม่สามารถจะได้ชัย
ชนะแก่ข้าศึกได้เลยย่อมต้องอาศัยนายทหารที่มีความรู้และสติปัญญาสามารถที่จะนำไปสู่ชัยชนะได้ 
และควบคุมบังคับบัญชาในเวลาปกติก็นายทหารนั้นจะได้มาจากไหนเล่าก็ต้องได้มาจากโรงเรียนนายร้อย
คือพวกเจ้านี้เองเพราะฉะนั้นเจ้าทั้งหลายจงตั้งอุตสาหะพยายามในการเล่าเรียนวิชาของตนให้ดีเถิด
เตรียมการที่จะทำหน้าที่ซึ่งสำคัญที่สุดซึ่งถ้าพูดในทางทำการให้แก่เจ้าแผ่นดินก็เป็นการฉลองพระเดช
พระคุณที่ดีที่สุดยิ่งกว่าสิ่งอื่น คือหน้าที่ป้องกันความอิสรภาพของบ้านเกิดเมืองนอนของเรา...

>โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า - ->กำเนิดขึ้นพร้อม ๆ กับกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์ โดยเมื่อ ๑ ตุลาคม ๒๔๑๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จขึ้นครองราชย์ขณะที่พระองค์ทรงมี พระชนมายุเพียง ๑๕ พระพรรษาอำนาจการปกครองบ้านเมืองอยู่กับ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ ซึ่งเป็นผู้แทนพระองค์ จากหลักฐานปรากฎในพระราชหัตถเลขาที่ทรงประทานแก่ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ แสดงให้เห็นชัดว่าฐานะของพระองค์ในระยะที่เสวยราชย์ ใหม่ ๆ นั้ล่อแหลมต่ออันตรายยิ่ง แต่ก็ด้วยพระอัจฉริยะอันสูงส่งของพระองค์จึงสามารถรอด พ้นจากภยันตรายอันน่าวิตกนี้นได้ พระองค์ทรงจัดให้ราขบุตรในตระกูล และ บุตรข้าราขการที่เยาว์วัย ซึ่งขณะนั้นได้เข้าไปอยู่ในพระราชวังชั้นในหลายคนด้วยกัน รวมกันแล้วฝึกวิชาการทหารตามยุทธวิธีอย่างใหม่ขึ้น และเรียกทหารเด็กเหล่านั้นว่า "ทหารมหาดเล็กไล่กา"