การทำมัมมี่ศพ        

ชาวอียิปต์ได้ศึกษาทดลองวิธีต่างๆ เพื่อที่จะรักษาสภาพศพให้คงทนอยู่ได้ ซึ่งต้นกำเนิดการทำมัมมี่ศพคงจะมาจากตำนานที่กล่าวถึงเทวีไอซิสหรือเทพเจ้าอะนูบิส  ทำมัมมี่พระศพเทพเจ้าโอซิริส  ภายหลังจากนำชิ้นส่วนพระศพของพระองค์มาได้ครบ  14 ชิ้น                        

แต่ตามประวัติศาสตร์ไอยคุปต์ได้ระบุไว้ว่า  การทำมัมมีศพที่ครบตามกระบวรการจริงอยู่ในสมัยช่วงราชวงศ์ที่  4 คือต้องใช้เวลานานถึง  70 วัน นับตั้งแต่วันเริ่มกระบวนการจนเสร็จสิ้น                      

การทำมัมมีศพภายในเวลา  70 วัน ประกอบด้วยขั้นตอนสำคัญ 7 ขั้นตอนดังต่อไปนึ้                           

1.วางพระศพลงบนแท่นภายในโรงพิธี วางพระศพลงที่ที่พิเศษเรียกว่า “อีบู” หมายความว่า สถานที่ชำระพระศพให้บริสุทธิ์ ผู้ทำมัมมี่สอดตะขอเล็ก ๆ เข้าไปทางช่องรูจมูก เพื่อดึงเอาส่วนสมอง ซึ่งเป็นอวัยวะที่เน่าเร็วออกมา ผู้ทำมัมมี่จะอาบพระศพด้วยเหล้าที่ทำจากน้ำตาลสด และชำระล้างด้วยน้ำจากแม่น้ำไนล์                           

2.ผ่าตรงช่องท้องน้อยด้านซ้าย เพื่อเอาอวัยวะภายในทั้งหมดออกมา  เช่น  กระเพาะอาหาร  ตับ  ไต  ไส้พุง  ม้าม  อวัยวะภายในเหล่านี้มีความชื้นสูงจึงจำเป็นต้องล้างทำความสะอาดและทำให้แห้ง  จากนั้นห่อแต่ละส่วนด้วยผ้าลินิน  แล้วนำไปบรรจุในภาชนะพิเศษที่เรียกว่า “คาโนปิค” บรรจุด้วยสารนาตรอน ซึ่งเป็นเกลือโซเดียมคาร์บอนเนต   ใช้ตะขอสอดผ่านทางช่องจมูกเพื่อเกี่ยวเอาเนื้อสมองออกมา อวัยวะส่วนที่เป็นหัวใจไม่ต้องดึงออกมา  เนื่องจากเป็นกล้ามเนื้อ  และเน่าเปื่อยช้ากว่าอวัยวะภายในอื่น ๆ  นอกจากนั้นยังถือว่าหัวใจเป็นแหล่งสติปัญญา  และเป็นส่วนสำคัญที่ต้องคงไว้ภายในร่างกาย  ที่ผู้ตายต้องใช้ในโลกแห่งวิญญาณ                              

3.จากนั้นเอาศพไปวางกลบด้วยเกลือเม็ด เพื่อให้ของเหลวในร่างกายแห้ง และจัดการเตรียมผ้าพันศพ ชิ้นส่วนศพทุกชิ้นเพื่อที่จะนำไปฝัง                           

4.ชำระล้างศพสองครั้งแล้วปล่อยให้แห้ง  จากนั้นก็ใส่เกลือเพื่อเป็นสารกันเน่าเปื่อยเข้าไปภายในแทนอวัยวะที่ดึงออกมา เพื่อป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย อันจะทำให้ร่างกายเปื่อยเน่าสูญสลายได้                          

5.ปล่อยศพให้แห้งนานประมาณ 40 วัน                             

6.ใช้น้ำมันทาหรือนวดศพ เพื่อให้ผิวหนังอ่อนนุ่มแลดูเปล่งปลั่งขึ้น น้ำมันที่ใช้ เช่น น้ำมันโอลิบานัม หรือน้ำมันพิเศษที่ผสมด้วยน้ำมัน ไม้ชีดาร์ น้ำมันหอมจากเกเบตี น้ำมันเลบานอน น้ำมันเกสรคัมมิน ยางเหลว น้ำมันสนบริสุทธิ์ เครื่องหอม สารนาตรอน                                

การทาหรือนวดศพ  ผู้ทำมัมมีจะใช้เศษผ้าจุ่มน้ำมันทา  และต้องพึงระวังไว้ว่าต้องไม่พลิกร่างกลับไปทาซ้ำตรงบริเวณหน้าอกหรือช่องท้องซึ่งภายในบรรจุสิ่งต่าง ๆ ไว้แน่นอีกเป็นอันขาด  เนื่องจากถือว่าเทพเจ้าต่าง ๆ ที่สถิตอยู่ในช่องท้องจะเสด็จหนีไป                           

7.เมื่อครบกำหนดก็นำศพออกมาล้างทำความสะอาดทั้งภายในและภายนอกด้วยน้ำจากแม่น้ำไนล์                          

8.อวัยวะภายในที่แห้งจากการแช่เกลือแล้ว ให้นำกลับมาใส่ไว้ตามเดิม                            

9.เมื่อศพแห้งสนิทก็บรรจุสารกันเน่าพิเศษ  รวมทั้งเรซิ่น ผงฝุ่น  สมุนไพร  ขี้เรื่อย ใบไม้ ผ้าลินิน เศษผ้าม้วนเป็นวงกลมผสมยางไม้  และสารอื่น ๆ บรรจุเข้าไปภายในร่างศพ เพื่อให้ศพดูเหมือนยามเหมือนยามมีชีวิตอยู่ ไม่ยุบตัวลงไปตามกาลเวลาภายหลัง                                                              

10.ใช้น้ำมันทาศพอีกครั้ง จากนั้นนำเครื่องรางที่เรียกว่า “อัดจั๊ต” รูปพระเนตรของเทพเจ้าฮอรัสติดไว้ตรงรอยผ่าตรงช่วงท้องน้อย                            

11.ทาศพด้วยสารเหลวเรซินจนแห้งและผิวแข็งขึ้น เพื่อป้องกันความชื้นเข้าไป จากนั้นก็พันผ้าห่อศพทับตามบริเวณร่างศพทุกส่วนหลายชั้นและห่อให้เรียบเสมอกันมากที่สุด ผ้าที่นิยมใช้มักเป็นผ้าลินิน ซึ่งมีความยามประมาณ 100 เมตร ผ้าที่ซื้อมาจากวิหารเทพเจ้าต่าง ๆ ถือว่าเป็นผ้าศักดิ์สิทธิ์ เช่น ผ้าศักดิ์สิทธิ์จากวิหารเทพเจ้ารา ก็หมายถึงผ้าที่ใช้พันรูปปั้นเทพเจ้าราในวิหาร ซึ้งถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ที่จะก่อให้เกิดอำนาจวิเศษในการรักษาและคุ้มครองมัมมี่ศพตลอดไป  ชาวไอยคุปต์มักถือเคล็ดว่า  การทำอะไรก็ตามต้องทำให้ครบจำนวนเจ็ดเสมอ  ด้วยเหตุนี้การพันผ้าห่อศพ ก็ต้องห่อทับกัน  7 รอบ แต่ละขั้นพันผ้าทับเครื่องรางเจ็ดชนิด                                     

พิธีกรรมทางศาสนากับการทำมัมมี่  พิธีกรรมทางศาสนานับว่ามีความสำคัญมาก  กล่าวกันว่าหากการทำมัมมีแต่ละขั้นตอนขาดพิธีกรรมทางศาสนาประกอบก็ถือว่าการทำมัมมีไม่ครบสมบูรณ์  และไม่เป็นสิริมงคลแก่วิญญาณคนตาย  พิธีกรรมดำเนินตามขั้นตอนต่อไปนี้                            

ภายในโรงพิธี  มีเครื่องเซ่นประเภทอาหารอย่างสมบูรณ์พร้อมทั้งไหเหล้าองุ่นว่างเรียงกันไว้อย่างเป็นระเบียบ  ครั้นถึงเวลาที่กำหนดไว้นักบวชผู้เป็นประธานก็เริ่มอ่านคัมภีร์ม้วนแผ่นปาปิรุสเพื่อเชิญวิญญาณคนตายให้มาเสพอาหารหวานคาวที่จัดเตรียมไว้  จากนั้นบรรดาญาติมิตรที่ร่วมขบวนแห่ศพมาก็จะออกไปจากห้องเหลือเพียงผู้ร่วมทำมัมมีศพนักบวช  และมีสตรี  2 คน ที่แสดงเป็นสัญลักษณ์แทนเทวีไอซิสและเนปทิส (ตามตำนานโอซิริสทั้งสองร่วมกันชุบชีวิตเทพเจ้าโอซิริส)                            

นักบวชจะอ่านคัมภีร์ทุกขั้นตอนของการทำมัมมี่  เป็นการเรียกขวัญเรียกขวัญวิญญาณคนตายทุกระยะ  ต่างเป็นการเตือนให้ระลึกถึงแต่คุณงามความดีที่ผ่านมาทั้งในอดีต  ปัจจุบันและในอนาคต  และที่สำคัญที่สุดคือนักบวชต้องอธิษฐานให้คนตายกลับฟื้นคืนชีพในโลกใหม่ในรูปของวิญญาณอมตะ                            

ขณะพันผ้าศพผู้เป็นประธานในพิธีต้องสวมหน้ากากสุนัขจิ้งจอกซึ่งเป็นสัญลักษณ์แทนเทพเจ้าอะนูบิส  ผู้ซึ่งถือว่ามีส่วนช่วยเทวีไอซิชุบชีวิตเทพเจ้าโอซิริสขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง                              

กระบวนการทำมัมมี่ต้องใช้เวลาหลายวัน  เนื่องจากแต่ละขั้นตอนต้องดำเนินไปให้ถูกต้องตามพิธีกรรมมากที่สุด                  

หลังจากพันผ้าศพมัมมี่เสร็จแล้ว  เจ้าหน้าที่ก็จะนำไปวางไว้บนแท่นหรือเตียงรูปสิงโต  จากนั้นนักบวชก็จะประกาศว่า                            

"บัดนี้ท่านได้เกิดใหม่แล้ว ท่านจะมีชีวิตเป็นอมตะ จะคงความเป็นหนุ่มต่อไปชั่วกาลนาน"                            

ต่อมาก็เป็นการนำขบวนแห่มัมมี่ศพไปยังสุสานฝังศพ หรือที่ชาวไอยคุปต์เรียกว่า  “นีโครโปลิส”                            

ครั้นถึงสุสานก็จะนำศพไปตั้งไว้ในโรงพิธี  จากนั้นก็นำศพบรรจุลงในโลงศพ  นำไปยังโรงพิธีชำระศพให้บริสุทธิ์อีกครั้งหนึ่ง  แล้วกระทำเปิดปากศพต่อไป                            

พิธีเปิดปากศพนี้ในยุคแรก ๆ ใช้กับรูปปั้นเทพเจ้า  เทวีหรือฟาโรห์ที่เสด็จสวรรคตเท่านั้น โดยถือว่าเป็นผู้รับวิญญาณอันศักดิ์สิทธิ์ผ่านทางปาก ต่อมาในภายหลังได้ใช้กับบรรดาขุนนางชั้นสูง  ข้าราชบริพาร  ตลอดจนไพร่ฟ้าประชาราษฎร์ทั่วไป                          

จุดมุ่งหมายของพิธีเปิดปากศพมัมมี่ก็คือเพื่อเรียกพลังแห่งชีวิต  ซึ่งออกจากร่างเดิมกลับมาใหม่  อีกทั้งยังทำให้คนตายสามารถใช้ปากได้เช่นเคย  สามารถรับประทานอาหาร  ดื่มน้ำ  พูดและหายใจได้อีกครั้ง                          

นักบวชซึ่งแต่งกายด้วยเสือคลุมหนังเสือลาย  สวมหัวสุนัขจิ้งจอกใช้วัตถุคล้ายจอบแตะที่ปากมัมมี่ศพ  ช่วงที่ทำพิธีเปิดปากศพ  ต้องเผากำยานเป็นระยะ ๆ เพื่อเป็นการบูชาเทพเจ้า  รวมทั้งต้องเซ่นด้วยหัวใจ  ลำตัว  หรือขาหลังของสัตว์สี่เท้าชนิดใดชนิดหนึ่ง                           

นักบวชที่ทำพิธีเซ่นวิญญาณคนตายด้วยเครื่องเซ่นและเหล้าองุ่นพร้อมทั้งโบกพัดขนนกเป็นการเอาใจ  จนแน่ใจว่าวิญญาณของคนตายได้เกิดแล้วก็จะหยุด                           

ต่อมาก็กระทำพิธีเปิดปากศพซ้ำอีกครั้ง โดยเริ่มจากการเผากำยาน ประพรมน้ำบนร่างมัมมี่ และเชิญวิญญาณมาเสพเครื่องเซ่น ปิดท้ายด้วยการแตะปากศพอีกครั้งหนึ่งด้วยวัตถุคล้ายจอบหรือผึ่งถากไม้ เป็นอันเสร็จพิธี ที่สำคัญก็คือตลอดระยะเวลาทำพิธีเปิดปากสวด  ต้องมีนักบวชอีกหลายองค์ร่วมสวดมนตร์ตามคัมภีร์ของผู้วายชนม์  จากแผ่นม้วนปาปิรุส  เพื่อช่วยปลุกวิญญาณคนตายให้หลับมาโดยเร็ว                            

ขั้นตอนสุดท้ายก็คือนำมัมมี่ศพบรรจุในโลงไม้แล้วนำไปยังห้องเก็บศพที่เตรียมไว้  โลงบรรจุมัมมีศพต้องตกแต่ง  ประดับ  แกะสลักลวดลายหรือเขียนภาพสีเป็นรูปเทวีไอซิสลเนปทิส  ทางด้านหัวและด้านท้ายโลงศพ                    

โลงศพของมัมมี่ศพบางรายนิยมเขียนภาพระบายสีเป็นสัญลักษณ์ดวงตาทั้งสองข้าง  ถือเป็นการแสดงให้เห็นว่าวิญญาณที่บรรจุอยู่ภายในโลงไม่ได้ตัดขาดจากโลกภายนอก