ห้ามลบ ขอให้เจ้าของผลงานประกวด แก้ไขข้อมูลได้จนถึงวันที่ 31 ธันวาคม 2551 เวลา 23.30 น.
หากเลยกำหนดเวลาดังกล่าวแล้ว ท่านเข้ามาแก้ไขข้อมูล ถือว่าโมฆะในการพิจารณาได้รับรางวัล
ซึ่งระบบของ Thaigoodview สามารถตรวจสอบได้ว่า ผลงานแต่ละชิ้น มีการแก้ไขเวลาใดบ้าง
ครูพูนศักดิ์ สักกทัตติยกุล

---

ซออู้

ประวัติโดยย่อ

เหตุที่เรียกว่าซออู้ก็เพราะ เรียกตามเสียงที่ได้ยินนั่นเองและ ซออู้มีรูปร่างคล้ายๆกับซอของจีนซออู้ ได้เข้ามามีบทบาทในวงดนตรีเครื่องสายตั้งแต่ปลายรัชกาลที่ 4 เป็นเครื่องดนตรีไทยชนิดสีประเภทเครื่องสายอีกประเภทหนึ่งที่ทำให้เกิดเสียงด้วยการใช้คันชักสีเข้ากับสาย ใช้ประกอบวงเครื่องสาย วงมโหรี วงปี่พาทย์ไม้นวม และวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ มีหน้าที่หยอกล้อยั่วเย้าไปกับทำนองเพลง กระตุ้นอารมณ์ให้สนุกสนาน โดยเฉพาะในการบรรเลงประกอบการแสดงหุ่นกระบอก และการร้องแอ่วให้สอดประสานกลมกลืนกัน ซอที่ใช้อยู่ในวงดนตรีไทย  มี ๓ ชนิด คือ ซออู้ ซอด้วง ซอสามสาย

            

ส่วนประกอบของซออู้

   กะโหลก  กะโหลกซอนั้นทำมาจากกะลามะพร้าว กะลาที่ดีนั้นจะมีทรงเป็นรูปหัวใจ ลักษณะของกะโหลกซอที่กลมไม่มีเหลี่ยม หรือเหลี่ยมน้อยเรียกว่า “ซอพล” ซึ่งจะปาดส่วนของกะลาออกประมาณ 1 ส่วน 4 ตามแนวตั้งของกะลา และเจาะรูไว้เพื่อใส่คันทวนซอแล้วก็มีการแกะสลักลวดลายไว้ด้านตรงข้ามกับหน้าซอเป็นลวดลายต่างๆสวยงาม เช่น ลายเทพต่างๆในตำนาน ลายกนก ลายรามเกียรติ์ ฯลฯ เพื่อให้เสียงออกทางรอยรูปภาพ

 หน้าซอ จะใช้หนังมาขึงให้เต็มหน้าซอที่ปาดออกและทากาวโดยจะให้หนังติดเข้ากับหน้าซอเข้ามาประมาณ1.5-2 ซ.ม.และจะทาสีดำบริเวณที่หนังติดบนกะโหลกซอเพื่อความสวยงามและปกปิดรอยตำหนิบนหนังบางส่วน

หมอนซอ จะวางอยู่บริเวณกลางหน้าซอเพื่อถ่วงไว้ไม่ให้สายซอติดกับหน้าซอเวลาสี จะทำมาจากผ้าที่ม้วนเป็นทรงกระบอกแล้วพันด้วยผ้ากำมะหยีสีแดงหรือสีอื่นๆ จะมีขนาดเท่ากับยางลบ

คันทวน ลักษณะของคันทวนซอจะทำด้วยไม้แข็งที่มีความตรงเหลาให้กลมโดยด้านบนจะกว้างแล้วค่อยๆเล็กลงจนใส่เข้าไปในรูกะลาที่เจาะไว้ได้เช่นไม้มะเกลือ หรือถ้าจะต้องการไม้ที่สวยงามก็จะมีคันทวนติดลายมุก และ ไม้ที่ทำจากงาช้างราคาก็สูงตามที่เพิ่ม ด้านบนของคันทวนก็จะเจาะรู 2 รูในแนวตั้งเพื่อใช้ใส่ลูกบิดซอ  

ลูกบิดซอ  ลูกบิดซอจะมี 2 อันเพื่อเอาไว้ใส่สายซอ โดยลูกบิดอันบนจะใส่สายทุ้มซึ่งมีเสียง "โด" ส่วนลูกบิดอันล่างจะใส่สายเอกซึ่งมีเสียง "ซอล"สายเอกนั้นจะต้องหมุนเข้าหาตัวส่วนสายทุ้มจะหมุนออกนอกตัว ยิ่งหมุนลูกบิดให้สายตึงมากเท่าไหร่เสียงจะสูงขึ้นถ้าหมุนมากๆสายอาจจะขาดได้ลักษณะของลูกบิดที่สวยงามก็จะมีการนำงามาประดับ หรือ มุกมาประดับ

คันชัก คันชักซอจะมีความยาวเกือบๆคันทวนซอ คันชักซอจะเอาไว้สีซอโดยที่คันชักจะมีหางม้าจำนวนยาวและเยอะพอสมควรขึงไว้ตั้งแต่เกือบยอดซอจนสุดปลายซอและผูกมัดปมไว้ให้ตึงเหลือปลายหางม้าออกมาประมาณ 3-4 ซ.ม.ถักเป็นเปียเล็กๆไว้เพื่อความสวยงาม

รัดอก รัดอกเป็นอุปกรณ์ที่รัดสายซอกับคันทวนให้เข้ามาพอประมาณเพื่อสะดวกในการกดสายซอ รัดอกอาจจะเป็นเส้นเอ็นหรือสายซอที่ใช้แล้วหรือเชือกเส้นเล็กๆก็ได้ รัดอกจะอยู่ถัดลงมาจากลูกบิดอันล่างสุด เราจะต้องหาตำแหน่งให้รัดอกพอดีเพราะว่ารัดอกมีผลต่อเสียงซอ ถ้ารัดอกอยู่ใกล้กับลูกบิดเสียงก็จะต่ำ ต้องหมุนลูกบิดให้สายตึงขึ้นมาก แต่ถ้ารัดอกอยู่ลงมาใกล้กะโหลกซอ เสียงก็จะสูง ส่วนใหญ่จะไม่นิยมทำแบบนี้กัน จะให้รัดอกอยู่ลงมาจากลูกบิดประมาณฝ่ามือครึ่ง

 

สายซอ สายซออู้นั้นจะมีขนาดแตกต่างกันเพียงเล็กน้อย โดยสายเอกจะแทนเสียงซอลและมีขนาดเรียวกว่าสายทุ้มที่แทนเสียงโด สายเอกจะผูกไว้กับลูกบิดอันล่างเวลาหมุนปรับระดับเสียงก็จะจับซอในท่าที่ถูกต้องและใช้วิธีหมุนเข้าหาตัวเอง ส่วนสายทุ้มจะผูกกับลูกบิดอันบน เวลาหมุนก็จะหมุนออกจากตัวเพื่อปรับระดับเสียง (หากหมุนจนตึงเกินสายจะขาด)

อุปกรณ์เสริมสำหรับการเล่นซออู้

ยางสน

ยางสนมี 2 แบบ คือแบบหยอดกับแบบขัดเป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการขัดสายซอให้มีความฝืดในขณะที่สีซอ เพื่อให้มีเสียงเกิดขึ้น จะใช้ยางสน สนต่อเมื่อหางม้าที่ใช้ในการสีลื่นเกินไป วิธีใช้ก็ใชถูกับหางม้าไปมาเรื่อยๆจนพอเหมาะ ถ้าเป็นแบบหยอดก็จะมีลักษณะเป็นแท่งเหมือนเทียน จุดไฟแล้วก็เอาน้ำตายางสนหยดลงบนกะโหลกซอตรงที่สี ที่หางม้าสัมผัสกับกะโหลก หยดแต่พอควรไม่มากไม่น้อยและต้องระวังว่าน้ำตายางสนจะไหลไปโดนหน้าซอเกิดความเสียหายได้

  เริ่มหัดเล่นซออู้

การเล่นดนตรีนั้นจะต้องหัดฟังเสียงให้เป็น โดยจะต้องรู้ว่าเสียงที่เล่นออกมานั้นไม่เพี้ยนและมีความดังพอดีกับเครื่องอื่นๆเพราะถ้าฟังเสียงไม่เป็นอาจจะเกิดเสียงเพี้ยนขึ้นในขณะที่เล่นรวมกับวงได้

ขั้นที่1 เริ่มหัดตั้งสาย

ให้เริ่มตั้งสายเอกก่อนเสมอคือเสียงซอล โดยเทียบเสียงจากระนาดเอกหรือขลุ่ยเพียงออโดยการที่ตีเสียงจากเครื่องหลักแล้วฟังพร้อมทั้งหมุนลูกบิดสายเอกเข้าหาตัวพร้อมกับสีคันชักฟังเสียงให้เสียงของทั้ง 2 เครื่องนั้นเป็นเสียงซอลเดียวกัน เสียงไม่สูงเกินไม่ต่ำเกิน หลังจากนั้นก็เริ่มตั้งสายทุ้มโดยใช้เสียงโด เริ่มใช้วิธีเดียวกันแต่ให้ตีเสียงโดต่ำจากเครื่องหลักที่จะเทียบ หลังจากเทียบเสียงโดได้แล้วสายเอกจะหย่อนลงทุกครั้งจึงต้องกลับมาเทียบสายเอกใหม่ ถ้าเสียงยังเพี้ยนก็ให้เทียบไปเรื่อยๆจนกว่าเสียงจะตรงกัน

(เคล็ดลับ เมื่อปรับได้ระดับเสียงที่ตรงกับเครื่องหลักแล้วให้ดันลูกบิดเข้าให้แน่นกับคันทวนเพื่อไม่ให้ลูกบิดคลายลงมาจนเสียงเปลี่ยน)

ขั้นที่ 2 วิธีการนั่งสี

ให้นั่งพับเพียบหันปลายเท้าไปทางขวาแล้วใช้มือจับใต้รัดอกคันซอข้างซ้ายและนำกะโหลกซอมาวางฝั่งหน้าตักซ้ายให้ชิดกับช่วงท้องและมือขวาก็จับคันชักซอในระดับ1ใน3ของความยาวคันชักที่นับจากปลายคันชัก

ขั้นที่3 วิธีการสีซอ

หลังจากที่จับตัวซอตามขั้นที่2เรียบร้อยแล้วมือซ้ายจับคันทวนให้มั่นส่วนมือขวาจับคันชักสีเข้าและออก โดยจะสีออกก่อนจะเริ่มที่สายเอกเสียงซอลลากคันชักไปจนสุดแล้วสีเข้าโดนสายทุ้มเสียงโด สีสลับเข้าออกไปเรื่อยๆให้เป็นเสียง โด ซอล จนคล่อง

(เคล็ดลับ เวลาสีให้ลากคันชักเข้าสุด ออกสุดและสีแรงๆให้เสียงไม่ติดขัด และควรจับคันซอให้ตั้งตรงพร้อมกับจับคันชักให้ขนานกับพื้นและตั้งฉากกับคันซอ)

ขั้นที่ 4 การไล่เสียง

 ให้หัดสีตามโน๊ตโดยใช้ปลายนิ้วกดเพื่อให้เกิดเสียง หมายเลข 1 ใช้นิ้วชี้ หมายเลข 2 ใช้นิ้วกลาง หมายเลข 3 ใช้นิ้วนางและหมายเลข 4 ใช้นิ้วก้อย โดยผู้ที่ฝึกจะต้องสีโน๊ตตัวนึงคันชักนึงเข้าออกไล่ตั้งแต่เสียงต่ำสุดคือเสียงโดสายเปล่าไปจนถึงเรสูงที่กดโดยนิ้วก้อยและไล่เสียงกลับไปเรื่อยๆ จากต่ำไปสูง จากสูงกลับมาต่ำ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

การเก็บรักษา

เมื่อเลิกเล่นซออู้แล้วต้องเอาลูกบิดลง โดยการที่คลายสายซอที่ขึงตึงเมื่อตอนสี โดยให้หมุนคลายลงแต่ไม่เยอะเกินไป พร้อมกับเลื่อนหมอนซอขึ้นมาชิดกับส่วนบนของกะโหลกซอเพื่อไม่ให้หน้าซอหย่อนเกินไปเพราะถ้าไม่ลดสายซอและไม่เลื่อนหมอนซอขึ้นนั้นสายซอที่ตึงอยู่นานๆทิ้งไว้จะไปกดหมอนซอที่อยู่บนหน้าซอทำให้หน้าซอหย่อนทำให้ซอเสื่อมคุณภาพและสายซออาจจะขาดได้

 

 

เพลงฝึกหัดเล่นซออู้

 

แขกบรเทศ

 เพลงมอญท่าอิฐ

ประวัติและความเป็นมาของเพลง

                เพลงมอญท่าอิฐนี้เป็นเพลงของไทยแท้ แต่ดัดแปลงเลียนทำนองมาจากสำเนียงของชาวมอญ เพลงนี้ใช้เปิงมางตีประกอบ จึงเรียกว่าเพลงมอญ มีความหมายเนื้อร้องมุ่งแทรกจริยศึกษา เป็นเพลงที่มีความหมายว่า แม้มีเงินทองมากมายก็สู้มีวิชาความรู้ไม่ได้ มีรูปงดงามแต่ความรู้ไม่ดี จิตใจไม่โอบอ้อมอารีไม่มีธรรมะ ก็สวยสู้คนรูปร่างไม่งดงามแต่นิสัยใจคอดีเป็นผู้มีศีลธรรมประจำใจไม่ได้

 เนื้อเพลงมอญท่าอิฐ

 

รูปสวยรวยทรัพย์นับค่าล้น                ไม่เท่าคนรวยวิชาสง่าศรี

รูปไม่งามแต่น้ำใจใหญาอารี                  ก็ย่อมดีกว่ารูปงามทรามน้ำใจ

ถ้างามน้อยด้อยวิชาพาตนยาก                 จะลำบากเหลือล้นจนเติบใหญ่

รูปไม่สวยรวยวิชาน่าชื่นใจ                     ช่วยตนให้ก้าวหน้าถาวรเอย

 

**รักษ์ไทย รักษ์ดนตรีไทย**