หุ่น ดี๊ ดี...ว้าวว
หุ่นคืออะไร
ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕อธิบายว่าหุ่น น. รูป,รูปแบบ,ตุ๊กตาที่จำลองมาจากของจริง;รูปปั้นหรือแกะสลักที่;ชื่อการเล่นมหรสพที่ใช้รูปหุ่นแสดงเป็นเรื่องราว” ฉะนั้นหุ่นก็คือการเล่นมหรสพที่ใช้รูปจำลองเหมือนของจริงหรือรูปตุ๊กตาแสดงแทนตัวคนและเคลื่อนได้ด้วยการเชิดหรือชักหรือบังคับ
ความเป็นมาของหุ่น
มีหลักฐานบางอย่างบอกว่า หุ่นเป็นมหรสพประจำชาติของเกือบทุกประเทศในโลก ไม่ว่าจะอยู่ทางซีกโลกตะวันตกหรือตะวันออก หุ่นมาเจริญรุ่งเรืองมากที่สุดในคริสต์ศตวรรษที่๑๖-๑๗โดยมีอิตาลีเป็นศูนย์กลางไปทั่วยุโรปจนถึงปัจจุบัน เกือบทั่วโลกรวมทั้งจีน ญี่ปุ่น ชวา ลังกา มอญ ลาว และไทย
http://www.youtube.com/watch?v=bSmK9WYTpXY&feature=related
การกำเนิดหุ่นของโลก
นาย สน สีมาตรัง ได้บันทึกไว้ในเรื่องหุ่นไทยโดยสันนิษฐานว่าการแสดงหุ่นมาจากเหตุจูงใจสองประการคือ
๑.เกิดจากจินตนาการของประติมากรในสมัยโบราณ ศิลปกรรมที่นิยมสร้างเป็นรูปเหมือนเช่น รูปปั้นคน สัตว์และสิ่งของ รูปเหล่านี้เป็นรูปนิ่งเคลื่อนไหวไม่ได้ ประติมากรอาจจินตนาการไปว่า เมื่อปั้นรูปเหมือนแล้วก็ควรให้เคลื่อนไหวได้เหมือนคนจริงด้วย ด้วยเหตุนี้จึงคิดประดิษฐ์กลไกในตัวหุ่นให้เคลื่อนไหวตามต้องการ
๒.เป็นพัฒนาการแสดงของคนจริง การมหรสพที่ใช้คนจริงนั้นเป็นมหรสพที่เก่าแก่อาจซ้ำซากจำเจหรือมีคณะมหรสพที่ใช้คนจริงแสดงจนเกิดการแข่งขัน เพื่อการประหยัดและได้ประโยชน์สูงสุด ผู้ที่เกี่ยวข้องจึงคิดพัฒนาการแสดงของคนจริงมาเป็นการแสดงหุ่น เป็นการแสดงที่แปลกตาและให้ความเพลิดเพลินไม่น้อยกว่าใช้คนจริงจึงได้รับความสำเร็จเป็นที่นิยมเรื่อยมา
ประเภทของหุ่น
โดยทั่วไปแบ่งออกเป็น ๔ ประเภทด้วยกันได้แก่
๑.หุ่นที่มีสายบังคับจากด้านบน หุ่นแบบนี้จะมีรูปร่างหน้าตา แขนขาเหมือนคนจริง เพียงแต่มีขนาดเล็กลงมาเหมือนตุ๊กตา โรงหุ่นก็จำลองลงมาให้มีขนาดสัมพันธ์กับตัวหุ่น คนบังคับจะอยู่เหนือโรงบังคับด้วยสายที่ผูกติดกับอวัยวะต่างๆของตัวหุ่นห้อยลงมา นิยมเล่นกันในแถบทวีปยุโรป
๒.หุ่นที่บังคับด้วยมือ คือตัวหุ่นจะสร้างไว้สำหรับให้มือคนเชิดล้วงเข้าไปบังคับตัวหุ่นให้เคลื่อนไหวตามต้องการ นิยมเล่นในทวีปยุโรปเช่นกัน
๓.หุ่นที่บังคับด้วยก้านไม้และสายโยงใย หุ่นประเภทนี้คล้ายกับประเภทที่ ๑
รวมทั้งฉากก็เช่นกัน ต่างกันที่กลไกบังคับ หุ่นแบบนี้มีก้านไม้เสียบติดตัวเป็นแกนอยู่ทางเบื้องล่าง มีสายระโยงรยางค์ต่อติดกับอวัยวะต่างๆ นิยมเล่นทั้งในยุโรปคับและเอเชีย
๔.หุ่นหนัง ตัวหุ่นจะสร้างด้วยแผ่นหนังสัตว์ แผ่นกระดาษหรือแผ่นกระดาน
ทำให้หุ่นแบบนี้ตัวแบนและมีลวดลายฉลุอยู่บนตัวหุ่น การบังคับทำได้หลายวิธี เช่น ใช้ก้านไม้ติดตรึงกับตัวหุ่น ส่วนคนเชิดจะชูตัวหุ่นไว้เหนือหัวและเต้นพลางเชิดพลางไปตามดนตรีและบทขับร้องเช่นหุ่นหนังใหญ่ของไทย บางวิธียังบังคับให้หุ่นเคลื่อนไหวโดยคนเชิดอยู่ด้านหลังของหุ่นเช่นหนังตะลุงของไทยและหุ่นหนังของชาวอินโดนีเซีย ในการแสดงจะต้องมีจอผ้าขาวและให้แสงสว่างอยู่เบื้องหลังเพื่อให้เกิดเงาของหุ่นปรากฏอยู่บนจอ หุ่นแบบนี้มีแต่ในประเทศแถบซีกโลกตะวันออกเท่านั้น