พยัญชนะ  คือ หน่วยเสียงที่ในเวลาออกเสียงอวัยวะทำเสียงชุดล่างและชุดบนจะกระทบกันทำให้กระแสลมเกิดการเปลี่ยนแปลง ในการเรียนเรื่องหน่วยเสียงพยัญชนะได้แบ่งการเรียนหน่วยเสียงพยัญชนะเป็น ๓ กลุ่ม คือ
  ๑. หน่วยเสียงพยัญชนะต้นเดี่ยว
  ๒. หน่วยเสียงพยัญชนะต้นประสม
  ๓. หน่วยเสียงพยัญชนะท้าย
  ๑. หน่วยเสียงพยัญชนะต้นเดี่ยว
หน่วยเสียงพยัญชนะต้นเดี่ยว ได้แก่ หน่วยเสียงพยัญชนะที่เกิดต้นพยางค์และมีเพียงเสียงเดียว
มีอยู่  ๒๑  หน่วยเสียง คือ
หน่วยเสียง อักษรที่ใช้                                        ตัวอย่างคำ
๑. /ก/             ก                                            กา   กำ
๒. /ค/             ข ค ฆ                                      ข้า  ค่า ฆ่า
๓. /ง/             ง  หง                                      งาม  หงาย
๔. /จ/             จ  จร                                      จาม  จริง
๕. /ช/             ฉ  ช  ฌ                                  ฉาน  ชาญ  ฌาน  เฌอ
๖. /ซ/             ซ  ซร  ทร  ศ  ศร  ษ  ส  สร          ซาน  ไซร้ ศาล  ศรี  พรรษา
๗. /ย/             ญ  หญ  ย  หย  อย                    ญาติ  หญ้า  ย่า  หยาด  อย่า
๘. /ด/             ด  ฎ  ฑ  (บางคำ)                     ฎีกา  ดี  บัณฑิต
๙. /ต/             ฏ  ต                                       ปฏิบัติ  ตี
๑๐. /ท/           ฐ   ฑ  (บางคำ)  ฒ  ถ  ท  ธ         ฐาน  มณโฑ  เฒ่า  เถร  ทาน  เธอ 
๑๑. /น/           น  หน  ณ                                 นา  หนา  เณร
๑๒. /บ/           บ                                           บา  เบียน
๑๓. /ป/           ป                                          ปา  เป่า
๑๔. /พ/           ผ  พ  ภ                                   ผ า  พา  ภา
๑๕. /ฟ/           ฝ  ฟ                                      ฟ้า  ฝ้า
๑๖. /ม/           ม  หม                                    มา  หมา
๑๗. /ร/           ร  หร                                    รา  หรา
๑๘. /ล/          ล  หล  ฬ                                ลา  หลา  ฬา
๑๙. /ว/          ว  หว                                     วา   หวี
๒๐. /อ/           อ                                         อา  อ้าง
๒๑. /ฮ/          ห  ฮ                                     หา  ฮา

                               แบบฝึกหัด
เรื่อง  พยัญชนะต้นเดี่ยว
นักเรียนจงพิจารณาว่าคำต่อไปนี้อ่านออกเสียงพยัญชนะต้นอะไรแล้วตอบในช่องว่างที่ให้ไว้
๑.   คาว                                    .......................  
๒.  บัณเฑาะว์                             .......................  
๓.  ทราบ                                   .......................  
๔.  เฒ่า                                    .......................  
๕.  หงาย                                   .......................  
๖.  ใหญ่                                    .......................  
๗.  ศรี                                      .......................  
๘.  ไชย                                    .......................  
๙.  อยาก                                   .......................  
๑๐.  ทรุด                                   .......................  
๑๑.  ค้อน  .                                .......................  
๑๒.  โฉด                                   .......................  
๑๓.  ฆ่า                                     .......................  
๑๓.  หงุด                                    .......................  
๑๕.  จริง                                    .......................  
๑๖.  โฉบ                                    .......................  
๑๗.  หนอง                                 .......................  
๑๘.  ญาติ                                   .......................  
๑๙.  หนู                                     .......................  
๒๐.  เสริม                                   .......................  
๒๑.  หลาย                                  .......................  
๒๒.  แพ้                                    .......................  
๒๓.  หวัง                                   .......................  
๒๔.  ภาพ                                   .......................  
๒๕.  หวา                                   .......................  
๒๖.  ผ่อน                                   .......................  
๒๗.  ให้                                    .......................  
๒๘.  ฝาน                                   .......................  
๒๙.  หริ่ง                                   .......................  
๓๐.  อม                                     .......................  
๓๑.  หาญ                                  .......................  
๓๒.  พร                                    .......................  
๓๓.  ฝูง                                     .......................  
๓๔.  ฤทธิ์                                  .......................  
๓๕.  ผู้                                      .......................  
๓๖.  ฦๅก (ลึก)                           .......................  
๓.  ฝูง                                    .......................  
๓๔.  ฤทธิ์                                    .......................  
๓๕.  ผู้                                    .......................  
๓๖.  ฦๅก (ลึก)                          .......................  
๓๗.  ออก                                 .......................  
๓๘.  หมาย                               .......................  
๓๙.  หอบ                                 .......................  
๔๐.  ฝ้า                                   .......................  

                              แบบทดสอบ

๑. หน่วยเสียพยัญชนะตามวิชาหลักภาษา ไทยเก่า เราเรียกว่า

อย่างไร 

 ก. เสียงแท้
 ข. เสียงแปร
 ค. เสียงดนตรี
 ง. เสียงประสม
๒. ในเวลาออกเสียงพยัญชนะอวัยวะทำ
 เสียงชุดล่างและชุดบนจะเป็นอย่างไร
 ก. กักลม
 ข. กระทบกัน
 ค. แยกจากกัน
 ง. เปลี่ยนแปลง
๓. หน่วยเสียงใดเป็นได้ทั้งหน่วยเสียงสระ
 และหน่วยเสียงพยัญชนะ
 ก. /ว/
 ข. /ย/
 ค. /อ/
 ง. /ร/
๔. คำในข้อใดอ่านออกเสียงพยัญชนะต้น
 เป็นเสียง /ก/ ทุกคำ
 ก. เกี่ยว    ก้าว
 ข. กา      กวาด
 ค.  คาย   เกรียง
 ง. เลือก   กลอง
๕. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง 
 /ค/ ทุกคำ
 ก. ฆ่า    ม้า
 ข. ขาด   ชาด
 ค. โคตร  ฆาต
 ง. ถาด    แค้น
๖. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /ง/ ทุกคำ
 ก. งง  หัด
 ข. หลาย งา
 ค. เฮ้ย  เงียบ
 ง. เงี่ยง  หงุด

๗. คำในข้อใดออกเฉพาะเสียงพยัญชนะต้น
 เสียง  /จ/ ทุกคำ?
 ก. จรูญ  จอง
 ข. จรัส  แจ่ม
 ค. จริง  เจิม
 ง. เจียด  แจรง
๘. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง 
 /ช/ ทุกคำ
 ก. ฉ่า ช้า ซ้ำ
 ข. ช้ำ เฌอ ฉุด
 ค. ชง สิ่ง ศรี
 ง.ชิ้น ซ้อน ฉาด
๙. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง /ซ/
 ก. ครา
 ข. ตราบ
 ค. ทราบ
 ง. ปราบ
๑๐. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง 
/ซ/ และ /ล/ ตามลำดับทั้งสองเสียง
 ก. สาหัส
 ข. ศรีชาย
 ค. สุดหล่อ
 ง. ทรามวัย
๑๑. เสียง /ย/ เกิดขึ้นเมื่อเขียนพยัญชนะใน
 ข้อใด
 ก. ย หว
 ข. ญ หม
 ค. หล หง
 ง. หย หญ
๑๒. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง  /ด/
 ก. ฑาหะ
 ข. มณฑล
 ค. จัณฑาล
  ง. บัณเฑาะห์
๑๓. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /ท/ ทุกกคำ
 ก. ตอง  ปฏิ เฒ่า
 ข. ทราย ธาตุ ฐาน
 ค. ถูก  ทิฐิ โฆษ
 ง. ถาด  ธง เทิด
๑๔. พยัญชนะในข้อเมื่อเขียนแล้ว ออกเสียง
 พยัญชนะต้นหน่วยเสียง/ท/ ทุกตัว
 ก. ท ซ ห
 ข. ธ ฒ ถ
 ค. ฑ ฐ ภ
 ง. ทร ตร ดร
๑๕. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง  /น/
 ก. ห้อง
 ข. หยอง
 ค. หมอง
 ง. หนอง
๑๖. พยัญชนะที่ขีดเส้นใต้ในข้อใดไม่ออกเสียง   หน่วยเสียง /ย/
 ก. ย่ำ
 ข. บาย
 ค. ญาติ
 ง. ชาญ
๑๗. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง  /น/ ทุกคำ
 ก. หนาว ไหม
 ข. น้อง ยาน
 ค. หนึ่ง เณร
 ง. ญาณ เน้า
๑๘. คำที่เขียนด้วยพยัญชนะต้นในข้อใดอ่านออกเสียงพยัญชนะต้นเป็นหน่วยเสียง /พ/  ทุกคำ
 ก. บ พ
 ข. ภ ผ
 ค. ฟ ฝ
 ง. ป ม
๑๙. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /พ/ ทุกคำ
 ก. ผู้แพ้
 ข. อาภัพ
 ค. พ่อแม่
 ง. ผูกถี่
๒๐. คำว่า “ฝูง” อ่านออกเสียงพยัญชนะต้น เสียงใด 
 ก. /พ/
 ข. /ฟ/
 ค. /ป/
 ง. /ม/
๒๑. คำที่เขียนด้วยพยัญชนะต้นในข้อใดอ่านออกเสียงพยัญชนะต้นเป็นเสียง  /ม/ 
 ทุกคำ
 ก. หน
 ข. หล
 ค. หม
 ง. หว
๒๒. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้น เป็นหน่วยเสียง  /ร/
 ก. ฦก
 ข. ฦๅ
 ค. ตรี
 ง. ฤทธิ์
๒๓. คำว่า “หลาน” อ่านออกเสียงพยัญชนะต้นเสียงอะไร
 ก. ห
 ข. ฮ
 ค. ล
 ง. หล
๒๔. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง  /ว/
 ก. หมา
 ข. หวา
 ค. หนา
 ง. หลา
๒๕. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /ฮ/
 ก. ไห
 ข. ไหม
 ค. ไหว
 ง. ไหน
๒๖. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /อ/
 ก. อยู่
 ข. มอด
 ค. อย่า
 ง. ออก
๒๗. คำในข้อใดออกเสียงพยัญชนะต้นเสียง   /ฟ/
 ก. ฝาน
 ข. พาน
 ค. ควาน
 ง. ขวาน
๒๘. คำในข้อใดอ่านออกเสียงพยัญชนะต้น เสียงเดียวกันทุกคำ 
 ก. กา  ข่า ค้าง
 ข. ซาน  ส่าน เศก
 ค. จาน  ชาน ฌาณ
 ง. หาย  หนาน หนึ่ง
๒๙. คำในข้อใดมีพยัญชนะคู่หน้าและคู่ หลังเหมือนกันทุกคำ
 ก. นิราศ หนูหริ่ง
 ข. อมมือ อยู่หมัด
 ค. คู่ชีพ  เข้าทรง
 ง. เวียนหัว หวั่นไหว
๓๐. คำในข้อใดมีพยัญชนะที่ไม่ออกเสียง ร่วมอยู่ด้วยทุกคำ
 ก. ดรุณี ณรงค์ ขษีร
 ข. ขว้าง กัลป์ สรรพ
 ค. พฤกษ์ ทุจริต ชนมายุ
 ง. พรหม บาล์ม จริง
จัดทำโดยประเสริฐ  ศรีราชพัฒน์  โรงเรียนฉวางรัชดาภิเษก อ.ฉวาง จ.นครศรีธรรมราช ๘๐๑๕๐  โทรฯ ๐๘๙๘๗๒๘๔๙๒