ซึ่งเป็นศิลปะการต่อสู้แขนงหนึ่งของลูกผู้ชายในสมัยโบราณ เป็นการต่อสู้ขั้นพื้นฐานซึ่งใช้ อาวุธในร่างกายที่มีอยู่เพื่อป้องกันตนเองหรือแสดงอำนาจให้คู่ต่อสู้เกรงขาม โดยมีลีลามวยมากมายหลาย แบบและรำต่อเนื่องเป็นขบานท่า แต่ละท่าจะมีชื่อเรียกดังนี้                                        

เสือสำอางย่างสามขุม

กุมภัณฑ์ถอยทัพ

ลับหอกโมกสักข์

ตกผาบปราบมอญ

ทะยานเหยื่อเสือลากเสือ

ไก่เลียบเล้า

พระรามน้าวคันศร

กินนรเข้าถ้ำ

เตี้ยต่ำเสือหมอบ

ทรพีชนพ่อ

ล่อแก้วเมขลา

ม้ากระทืบโรง

โขลงช้างทะยานป่า

ฯลฯ

การแต่งกายของผู้แสดงท่ารำมวยโบราณ นิยมนุ่งผ้าม่วงโจงกระเบนหยักรั้ง เพื่อให้เห็นลายสักขา (ปัจจุ บันนุ่งผ้าสีแดง) โดยเปลือยท่อนบนให้เห็นรอยสักเช่นกัน การสักมักจะสักเป็นรูปสัตว์ที่มีอำนาจ เช่น เสือ ครุฑ และมีตะกรุดรัดที่แขน ภายในบรรจุ เครื่องรางของขลังซ่อนเอาไว้บนศรีษะจะมีมงคลสวมอยู่ เวลาต่อสู้กันจึงถอดมงคลออก เช่นเดียวกับ มวยไทย การตัดสินแพ้ชนะกันของมวยโบราณ กรรมการจะดูเมื่อทั้งคู่เข้าลุกวงในกันสักระยะหนึ่ง แล้วผลออกมาก็จะรู้ว่าฝ่ายในมีฝีมือมากน้อยเท่าใด แต่หากทั้งคู่มีฝีมือพอ ๆ กัน จะตัดสินที่ท่ารำเป็นสำ คัญ นักมวยโบราณมีความเชื่อมั่นในความคงกระพันชาตรีมาก บางคนนิยมสักว่าน เสกด้วยคาถาอาคม เช่น การเสกหมัดมนต์ฟ้าผ่า เป็นต้น เป็นที่น่าสงเกตุว่า มวยโบราณนั้นจะไม่มีการอาฆาตแค้นกัน เมื่อการต่อสู้ผ่านพ้นไปก็เลิก รากัน โดยไม่ถือโทษโกธรเคืองแค้น ด้วยเหตุนี้คนโบราณจึงมิได้มีจิตใจที่ชั่วร้าย มุ่งจะทำลายกัน แต่จะ มีน้ำใจนักกีฬาอย่างแท้จริง ปัจจุบันมวยโบราณจะมีการแสดงรำให้เห็นที่จังหวัดสกลนครเท่านั้น และค่อนข้างจะหาดูได้ ยากเต็มที เพราะขาดการอนุรักษ์อย่างจริงจัง