รำภูไท

 เป็นลีลาการร่ายรำอีกแบบหนึ่ง ซึ่งตรงข้ามกับเซิ้ง ฟ้อนภูไทนั้นเป็นจังหวะเนิบ ๆ ช้า ๆ อ่อน ช้อยและใช้ผู้หญิงฟ้อนล้วน ๆ เดิมฟ้อนภูไทนั้นจะฟ้อนร่ายรำในหมู่คนไทยเผ่าหนึ่งคือ ชาวภูไท (ผู้ไท)

ในสมุยโบราณองค์พระธาตุเชิงชุมตลอดทั้งปีจะมีคนคอยเฝ้าดูแลรักษาทำความสะอาด ซึ่งพวกที่ทำหน้าที่นี่เรียกว่า "ข้อยหรือทาส" บุคคลพวกนี้จะได้รับการยกเว้นไม่ต้องเสียภาษี และมีหลายเผ่าเมื่อสิ้นปีจะมี งานทำบุญทอดผ้าป่า และฉลององค์พระธาตุเชิงชุม โดยการนำเอาข้าวเม่า ปลาย่าง มาติดกัณฑ์เทศน์ ชาวภูไท (ผู้ไท)ที่เป็นข้อยข้าทาสที่เป็นหญิง ก็จะแต่งการนุางกางเกงขายาวแล้วนุ่งโสร่งสวมทับสวมเสื้อสีดำพอเริ่มแห่ผ้าป่า ไปรอบองค์พระธาตุเชิงชุม พวกเขาก็จะฟ้อนรำด้วยลีลาอันอ่อนช้อยสวยงาม ส่วนชายก็จะดึงโสร่งขึ้นพาดบ่า แล้วร้องรำเป็นหมู่คณะใหญ่อยู่รอบ ๆ จากนั้นจึงถวายผ้าป่า            ต่อมาได้มีการดัดแปลงการแต่งกาย ประดิษฐ์ท่ารำใหม่ให้สวยงามเหมือนปัจจุบัน ส่วนดนตรี จังหวะยังคงรักษาลักษณะเดิมไว้ แต่ประเพณีทำบุญทอดผ้าป่าของข้าทาสได้เลิกไปแล้ว คงเหลือแต่งานทำ บุญประจำปีขององค์พระธาตุเชิงชุมตราบเท่าทุวันนี้ ซึ่งจะเห็นได้ในขบวนแห่ปราสาทผึ้งประจำทุกปี

           การละเล่นโส้ทั่งบั้ง ได้ก่อกำเนิดขึ้นมาจากพิธีเยาคนป่วย ลงสนาม (แซงสนาม) และพิธีเจี้ยะ ศาลา มาประยุกต์รวมกัน เหตุที่นำมาประยุกต์เข้าด้วยกันก็ด้วยเหตุดังนี้ เพื่อให้เป็นรูปขบวนที่สวยงาม โส้ทั่งบั้งภาษไทยเรียกว่า โส้อะติงเกา ซึ่งแปลว่า โส้ทั่งบั้งนั้นเอง แต่ใช้คำว่าอะติงเกา คนทั่วไปไม่เข้าใจ จึงใช้คำว่า โส้ทั่งบั้ง วิธีแสดง จัดรูปขบวนโดยล่ามนางเทียม และเพื่อนนางเทียม พร้อมด้วยนักดนตรี 3 คน จัดนั่งเป็นกลุ่มอยู่ข้างหน้าล้อมรอบกาย ขนาบข้างด้วยนางรำ ข้างละ 3-4-5 คู่ปิดท้ายคนตีกลอง ข้าวหลังพวกตีกลองจะเป็นพวกนักดนตรีและคนทั่งบั้ง เมื่อเริ่มแสดงล่ามจะสะเหนิดโส้เชิญผีให้เข้าทรง นางเทียม เพื่อนนางเทียมแล้ว ล่ามพร้อมด้วยนางเทียม เพื่อนนางเทียมและนักดนตรีจะลุกขึ้นร่ายรำไป รอบกาย เมื่อเสร็จพิธีจะนั่งลง คนตีกลองจะเริ่มรัวกลองเป็นสัญญาณให้นางรำลุกขึ้นรำดนตรีข้างกหลัง จะเริ่มบรรเลง ล่ามจะสะเหนิดโส้ไปเรื่อย ๆ พร้อมกับทิ้งจังหวะให้พวกทั่งบั้งเปล่งเสียงว่า เออเลอ เออเลอะ เออเลอ เออเลอะ เออเลอ ไปเรื่อย ๆ จนจบท่ารำซึ่งรำนั้นมีอยู่ 6 ท่ารำ