พัฒนาการวัฒนธรรมสุเมเรียน 2 ระยะ คือ

1.       ระยะวัฒนธรรมอูเบด (Ubaid) ประมาณ 4250-3750 B.C. เป็นสมัยเริ่มอารยธรรมคนเมือง (Urban life)

2.       ระยะวัฒนะรรมอูรุค (Uruk) ประมาณ 3750-3000 B.C. เป็นสมัยของ

ก.     การประดิษฐ์อักษรคูนิฟอร์ม  หรืออักษรลิ่มบนแผ่นดินเหนียว ส่วนใหญ่ใช้ของมีคนกรีดลงบนหิน แต่เนื่องจากหินหายากและไม่มีกระดาษพะไพรัสจึงต้อง
เขียนลงบนดินเหนียวแล้วนำไปผึ่งแดด หรือเผาไฟให้แห้งแข็ง เครื่องมือที่ใช้คือ ไม้ หรือกก หรือเหล็กแหลม กดเป็นรูปลิ่มอักษร จึงถูกเรียกชื่อว่า
“คูนิฟอร์ม” หรือตัวอัหษรรูปลิ่ม

ข.     การสร้างผลงานสถาปัตยกรรมเรียกว่า “ซิกกูแรท” ซึ่งเป็นสิ่งก่อสร้างลักษณะคล้ายพิรามิดสร้างบนฐานที่ยกระดับจากพื้นดินข้างบนทำเป็นวิหารเทพเจ้า
มีบันไดทอดยอดขึ้นไป

ค.     การก่อสร้างด้วยอิฐและความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ชาวสุเมเรียนได้สร้างผลงานก่อสร้างอื่นๆและทำปฏิทินจันทรคติ กำหนดเดือนหนึ่งมี 366 ½  วัน ปีหนึ่งมี 12 เดือน ปีของสุเมเรียนจึงมีเพียง 354 วัน ขณะที่ปีทางสุริยคติมี 366 ½ วัน เดือนของชาวสุเมเรียนแบ่งออกเป็น 4 สัปดาห์ๆ 7-8 วัน วันหนึ่ง
แบ่งเป็นกลางวัน 6 ชั่วโมง (เท่ากับ 2 ชั่วโมงในปัจจุบัน) กลางคืน 6 ชั่วโมง การนับคือ หน่วย 60 ซึ่งตกทอดมาจนถึงปัจจุบัน เช่นการนับ 1 ชั่วโมงมี 60 นาที 1 นาทีมี 60 วินาที วงกลมมี 360 องศา (60 หกครั้ง)

ศูนย์กลางความเจริญของสุเมเรียนใน 12 นครรัฐ

                นครรัฐสำคัญ คือ เมืองอูร์ อีเรค ลากาซ และลาร์ซา เป็นต้น

ก.       การปกครอง  ในระบอบเทวาธิปไตย ผู้ปกครองเป็นกษัตริย์พระ  คือทำหน้าที่เป็นกษัตริย์ผู้นำและทำหน้าที่พระในการสื่อสารกับเทพเจ้า

ข.     ศาสนา  ชาวสุเมเรียนนับถือเทพเจ้าหลายพระองค์ แต่ละนครรัฐจะมีเทพเจ้าบูชาประจำนครของตน และยังนับถือเทพเจ้าองค์อื่นๆด้วย ศาสนาของพวกสุเมเรียนนี้ย้ำ
ถึงโลกนี้เป็นสำคัญ ไม่มีการหวังถึงโลกหน้า ฉะนั้นจึงไม่สนใจในการเก็บร่างกายเอาไว้ ไม่มีการทำมัมมี่ ไม่มีการประดับตกแต่ง หลุมฝังศพเหมือนอียิปต์
พิธีฝังศพก็ทำง่ายๆด้วยการฝังศพไว้ใต้พื้นบ้าน โดยไม่ต้องใส่โลงศพสำหรับใส่ศพด้วย และใส่เครื่องใช้ไม้สอยสำหรับผู้ตายไว้เพียงเล็กน้อยเท่านั้น

ความก้าวหน้าทางวัตถุ

ก.       การสร้างระบบชลประทาน เช่น เขื่อน คลองคูทดน้ำเพื่อแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำและอุทกภัย

ข.       ระบบการนับเป็นหน่วย 60

ค.     การถูกกรุกรานโดยกษัตริย์ซากอน แห่งอาณาจักอัคคัด และตกเป็นเชลยตลอดมาจาก 2317-2113 B.C. กลับฟื้นขึ้นอีกครั้งหนึ่งระหว่าง 2113-1792 B.C.
และตกอยู่ภายใต้การปกครองของกษัตริย์ฮัมมูราบี แห่งอาณาจักรอมอไรท์ หรือบาบิโลเนียเก่า ในปี 1792 B.C.