อริสโตเติล
http://www.italiaoggi.com.br/not10_1208/20081128Galileu01.jpg
อริสโตเติลคิดและเขียนเรื่องต่างๆไว้มากทั้งจริยธรรม ปรัชญา การเมือง ธรรมชาติวิทยา ตรรกวิทยา ฯลฯ
(1) วิธีศึกษาโลก
อริสโตเติลวิเคราะห์โลกด้วยการแยกประเภท (Classification) การแยกประเภทต้องมีหลักหรือแนวความคิดในการแยก ไม่ใช่แยกเอาตามอำเภอใจ
อริสโตเติลแบ่งสิ่งต่างๆในจักรวาลโดยหลักข้อแรกคือ แบ่งออกเป็นสิ่งที่มีการเกิดการวัตถุในท้องฟ้าต่างๆ จากนั้นแบ่งสิ่งที่มีเกิดมีสลายโดยใช้หลักการเรื่องวิญญาณ คือแบ่งเป็นสิ่งมีวิญญาณกับสิ่งไม่มีวิญญาณ ซึ่งได้แก่พวกวัตถุต่างๆ
สิ่งที่มีวิญญาณแบ่งออกเป็น
พืช มีวิญญาณชนิดเดียวคือ การกินอาหารได้
สัตว์ มีวิญญาณสองชนิดคือ การกินอาหารได้และการมีความรู้สึกทางประสาทสัมผัส
คน มีวิญญาณสามชนิดคือ การกินอาหารได้ การมีความรู้สึกทางประสาทสัมผัสและการมีเหตุผล
ในหนังสือ Historia Animalium อริสโตเติลยังแสดงระบบสืบพันธุ์และระบบขับถ่ายไว้ด้วย
(2) ระบบของจักรวาล
สิ่งต่างๆในจักรวาลมีการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง การเปลี่ยนแปลงคือการที่สิ่งต่างๆกลายสภาพจากสภาวะแฝงไปสู่สภาวะจริงขึ้นเรื่อยๆ นั่นคือการเปลี่ยนแปลงทั้งหลายมีจุดหมายความคิดดังกล่าวนี้นำไปสู่ความคิดว่าจุดหมายสูงสุดคือความจริงสูงสุด คือ สิ่งซึ่งทำให้สิ่งอื่นเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง แต่ตัวมันเองไม่เปลี่ยนแปลง (The Unmoved Mover) หรือพระเจ้า
(3) การหาความรู้แบบนิรนัย
เราจะเห็นได้ว่าคณิตศาสตร์เป็นที่มาของการสร้างระบบความรู้ อริสโตเติล ยังวิเคราะห์วิธีหาความรู้ของเขา โดยเชื่อว่าสิ่งที่เขาวิเคราะห์ได้ คือ กฏของความคิด วิธีหาความร็ดังกล่าวได้แก่วิธีนิรนัย ซึ่งใช้กันต่อมาจนตลอดสมัยกลาง และยังมีบทบาทในการหาความรู้จนถึงปัจจุบันด้วย
หากเราเริ่มต้นวิเคราะห์เรขาคณิตซึ่งเป็นวิชาที่ชาวกรีกยกย่อง เราก็จะเห็นรูปแบบการหาความรู้แบบนิรนัยได้ชัดเจน เราสร้างทฤษฎีบทขึ้นจากข้อยอมรับดังกล่าว แล้วเราก็พิสูจน์ทฤษฎีบทหลังๆด้วยทฤษฎีบทก่อนๆ นั่นคือ ความรู้ใหม่ได้จากความรู้เดิมโดยไม่ต้องสังเกตหรือทดลองอะไรเลย การพิสูจน์เรขาคณิตเป็นการอ้างเหตุผลจากสิ่งที่ได้กำหนดความหมายไว้แล้วทั้งสิ้น วิธีนิรนัยนี้เราอาจใช้พูดถึงสิ่งที่มีอยู่จริงๆก็ได้
ในสมัยกรีกโบราณความรู้จากประสบการณ์ยังไม่ได้รับความนิยม และยังไม่ได้สะสมขึ้นมากพอจะค้านความรู้ที่ได้จากวิธีนิรนัย แม้แต่เรื่องที่เกี่ยวข้องกับประสบการณ์ เช่น โลกกลม หรือโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ การที่ วิธีหาความรู้แบบนิรนัยมีข้อบกพร่องมิใช่ทำให้กลายเป็นวิธีที่ไม่ดี การหาคสามรู้แบบนี้ได้ช่วยให้มนุษย์เราสามารถวิเคราะห์สิ่งต่างๆ มาได้เป็นเวลานาน อย่างน้อยการใช้เหตุผลก็ช่วยนำให้มนุษย์พ้นจากวิธีการอธิบายโดยอ้างสิ่งเหนือธรรมชาติ และทำให้มนุษย์เชื่อว่าตนสามารถหาความรู้ได้
<< ปัญญาความคิดสมัยเฮเลนิค ปัญญาความคิดสมัยเฮเลนิสติค