พัฒนาการด้านการเมืองการปกครองสมัยอยุธยา

พัฒนาการทางการเมืองของอาณาจักร

     ราชอาณาจักรอยุธยา ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำป่าสัก และแม่น้ำลพบุรี มีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่อโยธยา ราชอาณาจักรนี้เกิดจากการรวมกันของแคว้นสำคัญ 2 แคว้น คือแคว้นสุพรรณภูมิ และแคว้นละโว้ แคว้นสุพรรณภูมิเป็นแคว้นที่ตั้งอยู่ที่ฝั่งตะวันตกของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน  แม่น้ำแม่กลอง เดิมคือ แคว้นนครชัยศรี  ต่อมาได้ย้ายศูนย์กลางการปกครองมาอยู่ที่สุพรรณภูมิหรือสุพรรณบุรี แคว้นนี้เป็นแคว้นที่มีความอุดมสมบูรณ์มีผู้คนอาศัยอยู่อย่างหนาแน่นจึงเป็นแคว้นที่มีพื้นฐานในเรื่องความเข้มแข็งของกำลังคน ส่วนแคว้นละโว้หรือลพบุรีเป็นแคว้นที่เป็นศูนย์กลางของขอมที่ใช้ปกครองภูมิภาคนี้มาก่อน ละโว้จึงมีความเจริญในด้านของวัฒนธรรมต่างๆ ที่มีรากฐานมาจากอารยธรรมของเขมร

      การรวมตัวกันของสองแคว้นเกิดขึ้นจากการสร้างสายสัมพันธ์ทางเครือญาติด้วยการแต่งงานในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ราว พ.ศ.  1893 ก่อตั้งเป็นราชวงศ์อู่ทองปกครองราชอาณาจักรอยู่ช่วงเวลาหนึ่ง ต่อมาราว พ.ศ. 1913 ราชวงศ์สุพรรณภูมิอำนาจทางการเมืองแทนและได้ปกครองอยุธยาสืบต่อมาอีกกว่า 150 ปี ช่วงสมัยที่ราชวงศ์สุพรรณภูมิปกครองบ้านเมืองนั้น ได้มีการพัฒนารูปแบบการปกครองให้มีประสิทธิภาพขึ้น  มีระบบราชการที่ซับซ้อนตลอดจนมีการแผ่อิทธิพลทางการเมืองออกไปอย่างกว้างขวาง ครอบคลุม หัวเมืองมลายู เขมร มอญ และยังผนวกสุโขทัยเข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรต่อมาราชวงศ์สุพรรณภูมิต้องประสบกับปัญหาการแย่งชิงอำนาจในกลุ่มราชวงศ์  และยังต้องเผชิญหน้ากับราชอาณาจักรพม่าที่ขยายอิทธิพลทางการเมืองเข้ามาในภูมิภาคนี้ อำนาจทางการเมืองอันเข้มแข็งของราชวงศ์สุพรรณภูมิจึงได้เสื่อมลงจนกระทั่งเมื่อได้ทำสงครามกับพม่าหลายครั้งตอนปลายราชวงศ์  อยุธยาก็พ่ายแพ้และตกเป็นประเทศราชของพม่า ใน พ.ศ. 2112 ตรงกับรัชสมัยของพระมหินทราธิราช

      ภายหลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งแรกต่อมาอีกประมาณ 15 ปี สมเด็จพระนเรศวรแห่งราชวงศ์สุโขทัยได้ทำสงครามปลดแอกพม่าจนขึ้นมามีอำนาจทางการเมืองในราชอาณาจักรได้  ในช่วงรัชสมัยนี้จนถึงรัชสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ อาณาจักรอยุธยาเริ่มเป็นปึกแผ่น และมีความเข้มแข็งทางการเมืองสูงเพราะมีการปรับระบบราชการใหม่ โดยใช้ขุนนางเป็นกลไกทางการเมือง ทำให้ขจัดปัญหาการแย่งชิงอำนาจในกลุ่มราชวงศ์ไปได้ อย่างไรก็ตามหลังสมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ กลุ่มขุนนางก็กลับมามีอำนาจทางการเมืองอีกครั้งหนึ่ง ต่อมาผู้นำขุนนางก็ได้ชิงอำนาจจากราชวงศ์สุโขทัย สถาปนาราชวงศ์ปราสาททองขึ้นปกครองอยุธยาในราว พ.ศ. 2172